?NSAN HAKLARI MEVZUAT (PDF)

İNSAN
HAKLARI
DERSİ
MEVZUATLARI

KAYNAKÇA:
1-AYRIMCILIK YASAĞI: 2
2-YAŞAM HAKKI: 2
3-İŞKENCE YASAĞI: 3
4-KİŞİ HÜRRİYETİ VE KİŞİ GÜVENLİĞİ: 4
5- ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI VE KORUNMASI: 4-6
6-YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ: 7
7-DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ: 8
8-DİN VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ: 8
9-TOPLANTI HAK VE HÜRRİYETİ: 9
10-ADİL YARGILANMA HAKKI: 9-10
11-MÜLKİYET HAKKI: 10
12- SİYASİ HAKLAR VE VATANDAŞLIK HAKLARI: 11

1

İNSAN HAKLARI MEVZUAT
1-AYRIMCILIK YASAĞI
İHEB: Madde 1
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve
birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.
AİHS: Madde 14: Ayrımcılık Yasağı
Bu Sözleşme ’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal
veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum
başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin
sağlanmalıdır.
İnsan Hakları Ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme ’ye ek 12 Numaralı
Protokol: Madde 1: Ayrımcılığın genel olarak yasaklanması
1. Hukuken temin edilmiş olan tüm haklardan yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi
veya diğer kanaatler, ulusal ve sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensup olma, servet, doğum
veya herhangi bir diğer statü bakımından hiçbir ayrımcılık yapılmadan sağlanır.
2. Hiç kimse, 1. paragrafta belirtildiği şekilde hiçbir gerekçeyle, hiçbir kamu makamı tarafından
ayrımcılığa maruz bırakılamaz.
Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi: Madde 1:
İşbu Sözleşme ’ye göre Kadınlara karşı ayrım deyimi kadınların medeni durumlarına
bakılmaksızın ve kadın ile erkek eşitliğine dayalı olarak politik, ekonomik, sosyal, kültürel,
medeni ve diğer alanlardaki insan hakları ve temel özgürlüklerinin tanınmasını, kullanılmasını
ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen veya ortadan kaldıran veya bunu amaçlayan ve
cinsiyete bağlı olarak yapılan herhangi bir ayrım, mahrumiyet veya kısıtlama anlamına
gelecektir.
AİHS: Madde 8: Özel ve aile hayatına saygı hakkı
1.

Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir

2-YAŞAM HAKKI
ANAYASA: Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması: MADDE 56:
Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir
AİHS: Bölüm I: Hak ve Özgürlükler: Madde 2: Yaşam hakkı
1. Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur. Yasanın ölüm cezası ile cezalandırdığı bir suçtan
dolayı hakkında mahkemece hükmedilen bu cezanın infaz edilmesi dışında, hiç kimsenin
yaşamına kasten son verilemez.
2. Ölüm, aşağıdaki durumlardan birinde mutlak zorunlu olanı aşmayacak bir güç kullanımı
sonucunda meydana gelmişse, bu maddenin ihlaline neden olmuş sayılmaz:
a) Bir kimsenin yasa dışı şiddete karşı korunmasının sağlanması;
b) Bir kimsenin usulüne uygun olarak yakalanmasını gerçekleştirme veya usulüne uygun olarak
tutulu bulunan bir kişinin kaçmasını önleme;
c) Bir ayaklanma veya isyanın yasaya uygun olarak bastırılması
A-CENİN: Her ülkenin kendi yasasına göre
B-ÖTENAZİ: Hasta Hakları Yönetmeliği: Tedaviyi Reddetme ve Durdurma
Madde 25- Kanunen zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu
hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya uygulanmakta olan tedaviyi
reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir.

2

3-İŞKENCE YASAĞI
Anayasa: madde 17:
... Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tâbi tutulamaz
Anayasa: madde 38/5:
Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu
yolda delil göstermeye zorlanama
CEZA MUHAKEMELERİ KANUNU:
İfade ve Sorgu Usulü İfade ve sorgunun tarzı: Madde 147:
(1) Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde aşağıdaki
hususlara uyulur:
e) Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir.
İfade alma ve sorguda yasak usuller: Madde 148:
(1) Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte
kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı
araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz.
(2) Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.
(3) Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak
değerlendirilemez.
(4) Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda
şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz
(5) Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında,
bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.
TÜRK CEZA KANUNU:
İşkence Madde 94:
(1) Bir kişiye karşı insan onuruyla bağdaşmayan ve bedensel veya ruhsal yönden acı
çekmesine, algılama veya irade yeteneğinin etkilenmesine, aşağılanmasına yol açacak
davranışları gerçekleştiren kamu görevlisi hakkında üç yıldan on iki yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur.
2) Suçun; a) Çocuğa, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda
bulunan kişiye ya da gebe kadına karşı, b) Avukata veya diğer kamu görevlisine karşı görevi
dolayısıyla, İşlenmesi halinde, sekiz yıldan on beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(3) Fiilin cinsel yönden taciz şeklinde gerçekleşmesi halinde, on yıldan on beş yıla kadar
hapis cezasına hükmolunur.
(4) Bu suçun işlenişine iştirak eden diğer kişiler de kamu görevlisi gibi cezalandırılır.
(5) Bu suçun ihmali davranışla işlenmesi halinde, verilecek cezada bu nedenle indirim
yapılmaz.
(6) (Ek: 11/4/2013-6459/9 md.) Bu suçtan dolayı zamanaşımı işlemez.
Eziyet Madde 96:
(1) Bir kimsenin eziyet çekmesine yol açacak davranışları gerçekleştiren kişi hakkında iki
yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Yukarıdaki fıkra kapsamına giren fiillerin;
a) Çocuğa, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye
ya da gebe kadına karşı,
b) Üstsoy veya altsoya, babalık veya analığa ya da eşe karşı, İşlenmesi halinde, kişi hakkında
üç yıldan sekiz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
AİHS: Madde 3: İşkence yasağı:
Hiç kimse işkenceye veya insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele veya cezaya tabi
tutulamaz.

3

4-KİŞİ HÜRRİYETİ VE KİŞİ GÜVENLİĞİ
AİHS: Özgürlük ve güvenlik hakkı:
1. Herkes özgürlük ve güvenlik hakkına sahiptir. Aşağıda belirtilen haller dışında ve yasanın
öngördüğü usule uygun olmadan hiç kimse özgürlüğünden yoksun bırakılamaz:
a) Kişinin, yetkili bir mahkeme tarafından verilmiş mahkûmiyet kararı sonrasında yasaya uygun
olarak tutulması;
b) Kişinin, bir mahkeme tarafından yasaya uygun olarak verilen bir karara uymaması sebebiyle
veya yasanın öngördüğü bir yükümlülüğün uygulanmasını sağlamak amacıyla yasaya uygun
olarak yakalanması veya tutulması;
c) Kişinin bir suç işlediğinden şüphelenmek için inandırıcı sebeplerin bulunduğu veya suç
işlemesine ya da suçu işledikten sonra kaçmasına engel olma zorunluluğu kanaatini doğuran
makul gerekçelerin varlığı halinde, yetkili adli merci önüne çıkarılmak üzere yakalanması ve
tutulması;
d) Bir küçüğün gözetim altında eğitimi için usulüne uygun olarak verilmiş bir karar gereği
tutulması veya yetkili merci önüne çıkarılmak üzere yasaya uygun olarak tutulması;
e) Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engellemek amacıyla, hastalığı yayabilecek kişilerin, akıl
hastalarının, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılarının veya serserilerin yasaya uygun olarak
tutulması;
f) Kişinin, usulüne aykırı surette ülke topraklarına girmekten alıkonması veya hakkında derdest
bir sınır dışı ya da iade işleminin olması nedeniyle yasaya uygun olarak yakalanması veya
tutulması;
2. Yakalanan her kişiye, yakalanma nedenlerinin ve kendisine yöneltilen her türlü suçlamanın en
kısa sürede ve anladığı bir dilde bildirilmesi zorunludur.
3. İşbu maddenin 1.c fıkrasında öngörülen koşullar uyarınca yakalanan veya tutulan herkesin
derhal bir yargıç veya yasayla adli görev yapmaya yetkili kılınmış sair bir kamu görevlisinin
önüne çıkarılması zorunlu olup, bu kişi makul bir süre içinde yargılanma ya da yargılama
süresince serbest bırakılma hakkına sahiptir. Salıverilme, ilgilinin duruşmada hazır bulunmasını
sağlayacak bir teminat şartına bağlanabilir.
4. Yakalama veya tutulma yoluyla özgürlüğünden yoksun kılınan herkes, tutulma işleminin
yasaya uygunluğu hakkında kısa bir süre içinde karar verilmesi ve eğer tutulma yasaya aykırı
ise, serbest bırakılması için bir mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
5. Bu madde hükümlerine aykırı bir yakalama veya tutma işleminin mağduru olan herkes
tazminat hakkına sahiptir.
5- ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİ HAKKI VE KORUNMASI
İHEB: Madde 12:
Hiç kimse özel hayatı, ailesi, meskeni veya yazışması hususlarında keyfi karışmalara, şeref ve
şöhretine karşı tecavüzlere maruz bırakılamaz. Herkesin bu karışma ve tecavüzlere karşı kanun ile
korunmaya hakkı vardır.
KİŞİSEL VE SİYASAL HAKLAR SÖZLEŞMESİ: Mahremiyet hakkı:1. Hiç kimsenin özel ve aile
yaşamına, konutuna veya haberleşmesine keyfi veya hukuka aykırı olarak müdahale edilemez; onuru
veya itibarı hukuka aykırı saldırılara maruz bırakılamaz.
2. Herkes bu tür saldırılara veya müdahalelere karşı hukuk tarafından korunma hakkına sahiptir.
AİHS: Madde 8: Özel ve aile hayatına saygı hakkı
1. Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.
2. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, ancak müdahalenin yasayla
öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı,
düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve
özgürlüklerinin korunması için gerekli bir tedbir olması durumunda söz konusu olabilir.

4

ANAYASA:
Özel hayatın gizliliği: MADDE 20:
Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile
hayatının gizliliğine dokunulamaz. (Mülga cümle: 3/10/2001-4709/5 md.) (Değişik: 3/10/2001-4709/5
md.) Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması
veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak,
usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca
bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel
kâğıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli
hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el
koyma kendiliğinden kalkar.
(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/2 md.) Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına
sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme,
bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını
öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla
işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.
Konut dokunulmazlığı: MADDE 21: (Değişik: 3/10/2001-4709/6 md.)
Kimsenin konutuna dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel
sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması
sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine
bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin
yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el
konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim,
kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden
kalkar.
Haberleşme hürriyeti: MADDE 22: (Değişik: 3/10/2001-4709/7 md.)
Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin gizliliği esastır. Millî güvenlik, kamu düzeni,
suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve
özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş
hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de
kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; haberleşme engellenemez ve gizliliğine
dokunulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim,
kararını kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden kalkar. İstisnaların
uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları kanunda belirtilir.

TÜRK CEZA KANUNU:
Haberleşmenin gizliliğini ihlali: Madde 132:
(1) Kişiler arasındaki haberleşmenin gizliliğini ihlal eden kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır. Bu gizlilik ihlali haberleşme içeriklerinin kaydı suretiyle gerçekleşirse, verilecek
ceza bir kat artırılır.(1)
(2) Kişiler arasındaki haberleşme içeriklerini hukuka aykırı olarak ifşa eden kimse, iki yıldan beş yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.(1)
(3) Kendisiyle yapılan haberleşmelerin içeriğini diğer tarafın rızası olmaksızın hukuka aykırı olarak
alenen ifşa eden kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 2/7/20126352/79 md.) İfşa edilen bu verilerin basın ve yayın yoluyla yayımlanması halinde de aynı cezaya
hükmolunur.(1) (4) (Mülga: 2/7/2012-6352/79 md.)

5

Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması: Madde 133: (1) Kişiler
arasındaki aleni olmayan konuşmaları, taraflardan herhangi birinin rızası olmaksızın bir
aletle dinleyen veya bunları bir ses alma cihazı ile kaydeden kişi, iki yıldan beş yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır.(2)
(2) Katıldığı aleni olmayan bir söyleşiyi, diğer konuşanların rızası olmadan ses alma cihazı
ile kayda alan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.(2)
(3) (Değişik: 2/7/2012-6352/80 md.) Kişiler arasındaki aleni olmayan konuşmaların
kaydedilmesi suretiyle elde edilen verileri hukuka aykırı olarak ifşa eden kişi, iki yıldan beş
yıla kadar hapis ve dört bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. İfşa edilen bu
verilerin basın ve yayın yoluyla yayımlanması halinde de aynı cezaya hükmolunur.
Özel hayatın gizliliğini ihlali: Madde 134: (1) Kişilerin özel hayatının gizliliğini ihlal eden
kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gizliliğin görüntü veya seslerin kayda
alınması suretiyle ihlal edilmesi halinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(2) (Değişik: 2/7/2012-6352/81 md.) Kişilerin özel hayatına ilişkin görüntü veya sesleri
hukuka aykırı olarak ifşa eden kimse iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
İfşa edilen bu verilerin basın ve yayın yoluyla yayımlanması halinde de aynı cezaya
hükmolunur.
Kişisel verilerin kaydedilmesi: Madde 135: (1) Hukuka aykırı olarak kişisel verileri
kaydeden kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir
(2) Kişisel verinin, kişilerin siyasi, felsefi veya dini görüşlerine, ırki kökenlerine; hukuka
aykırı olarak ahlaki eğilimlerine, cinsel yaşamlarına, sağlık durumlarına veya sendikal
bağlantılarına ilişkin olması durumunda birinci fıkra uyarınca verilecek ceza yarı oranında
artırılır.
(3) Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme
Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme: Madde 136: Kişisel verileri,
hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Verileri yok etmeme: Madde 138: Kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın
verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara görevlerini yerine getirmediklerinde bir
yıldan iki yıla kadar hapis cezası verilir
CEZA MUHAKEMELERİ KANUNU:
Şüpheli veya sanıkla ilgili arama: Madde 116: Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde
edilebileceği hususunda makul şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu,
işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir.
Diğer kişilerle ilgili arama: Madde 117: (1) Şüphelinin veya sanığın yakalanabilmesi veya
suç delillerinin elde edilebilmesi amacıyla, diğer bir kişinin de üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona
ait diğer yerler aranabilir.
(2) Bu hâllerde aramanın yapılması, aranılan kişinin veya suçun delillerinin belirtilen
yerlerde bulunduğunun kabul edilebilmesine olanak sağlayan olayların varlığına
bağlıdır.
(3) Bu sınırlama, şüphelinin veya sanığın bulunduğu yerler ile, izlendiği sırada girdiği
yerler hakkında geçerli değildir.
Gece yapılacak arama: Madde 118: (1) Konutta, işyerinde veya diğer kapalı yerlerde gece
vaktinde arama yapılamaz. (2) Suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan hâller ile yakalanmış
veya gözaltına alınmış olup da firar eden kişi veya tutuklu veya hükümlünün tekrar yakalanması
amacıyla yapılan aramalarda, birinci fıkra hükmü uygulanmaz.
Arama kararı: Madde 119: (1) (Değişik : 25/5/2005 – 5353/15 md.) Hâkim kararı üzerine
veya gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet savcısına
ulaşılamadığı hallerde ise kolluk amirinin yazılı emri ile kolluk görevlileri arama yapabilirler. Ancak,
konutta, işyerinde ve kamuya açık olmayan kapalı alanlarda arama, hâkim kararı veya gecikmesinde
sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının yazılı emri ile yapılabilir. Kolluk amirinin yazılı emri
ile yapılan arama sonuçları Cumhuriyet Başsavcılığına derhal bildirilir.

6

6-YERLEŞME VE SEYAHAT HÜRRİYETİ
İHEB: Madde 13: (1)Herkes herhangi bir devletin sınırları dahilinde serbestçe dolaşma ve
yerleşme hakkına haizdir.
(2)Herkes, kendi memleketi de dahil, herhangi bir memleketi terketmek ve
memleketine dönmek hakkına haizdir.
İHEB: Madde 29: (1)Her şahsın, şahsiyetinin serbest ve tam gelişmesi ancak bir topluluk
içinde mümkündür ve şahsın bu topluluğa karşı görevleri vardır.
(2)Herkes, haklarının ve hürriyetlerinin kullanılmasında, sadece, başkalarının
haklarının ve hürriyetlerinin gereğince tanınması ve bunlara saygı gösterilmesi
amacıyla ve ancak demokratik bir cemiyette ahlâkın, kamu düzeninin ve genel refahın
haklı icaplarını yerine getirmek maksadıyla kanunla belirlenmiş sınırlamalara tabi
tutulabilir.
(3)Bu hak ve hürriyetler hiçbir veçhile Birleşmiş Milletler ’in amaç ve prensiplerine
aykırı olarak kullanılamaz.
MEDENİ VE SİTASİ HAKLAR SÖZLEŞMESİ: Seyahat özgürlüğü: 1. Bir Devletin
ülkesinde hukuka uygun olarak bulunan bir kimse, o ülke sınırları içinde seyahat etme
özgürlüğüne ve yerleşeceği yeri seçme hakkına sahiptir.
2. Herkes kendi ülkesi de dâhil, bir ülkeden ayrılmakta serbesttir.
3. Yukarıda belirtilen haklar, bu Sözleşmede tanınan diğer haklara uygun olarak ulusal
güvenlik, kamu düzeni (ordre public), genel sağlık veya genel ahlak veya başkalarının
hak ve özgürlüklerini korumak için gerekli sebepler ile hukuken öngörülmüş
sınırlamalar dışında hiç bir sınırlamaya tabi tutulamaz.
4. Hiç kimse, kendi ülkesine girme hakkından keyfi olarak yoksun bırakılamaz.
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme Protokol
No. 4:
Madde 2: Serbest dolaşım özgürlüğü: 1. Bir devletin ülkesi içinde usulüne uygun
olarak bulunan herkes, orada serbestçe dolaşma ve ikametgahını seçebilme hakkına
sahiptir.
2. Herkes, kendi ülkesi de dahil, herhangi bir ülkeyi terk etmekte serbesttir.
3. Bu haklar, ancak ulusal güvenlik, kamu emniyeti, kamu düzeninin korunması, suç
işlenmesinin önlenmesi, sağlık ve ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin
korunması için, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler olarak ve yasayla
öngörülmüş sınırlamalara tabi tutulabilir.
4. Bu maddenin 1. fıkrasında sayılan haklar, belli yerlerde, yasayla konmuş ve
demokratik bir toplumda kamu yararının gerektirdiği sınırlamalara tabi tutulabilir.
Madde 3: Vatandaşların sınır dışı edilmeleri yasağı: 1. Hiç kimse, tek başına ya da
toplu olarak, uyruğu bulunduğu devletin ülkesinden sınır dışı edilemez.
2. Hiç kimse, uyruğunda bulunduğu devletin ülkesine girme hakkından yoksun
bırakılamaz.
ANAYASA: Yerleşme ve seyahat hürriyeti: MADDE 23:
Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir. Yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini
önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi
gerçekleştirmek ve kamu mallarını korumak; Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve
kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek; Amaçlarıyla kanunla
sınırlanabilir. (Değişik: 3/10/2001-4709/8 md.; Değişik: 12/9/2010-5982/3 md.)
Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması
sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir. Vatandaş sınır dışı edilemez ve
yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz

7

7-DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
AİHS:
Madde 10: İfade özgürlüğü:
1. Herkes ifade özgürlüğü hakkına sahiptir. Bu hak, kamu makamlarının müdahalesi
olmaksızın ve ülke sınırları gözetilmeksizin, kanaat özgürlüğünü ve haber ve görüş
alma ve de verme özgürlüğünü de kapsar. Bu madde, Devletlerin radyo, televizyon ve
sinema işletmelerini bir izin rejimine tabi tutmalarına engel değildir.
2. Görev ve sorumluluklar da yükleyen bu özgürlüklerin kullanılması, yasayla
öngörülen ve demokratik bir toplumda ulusal güvenliğin, toprak bütünlüğünün veya
kamu güvenliğinin korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin
önlenmesi, sağlığın veya ahlakın, başkalarının şöhret ve haklarının korunması, gizli
bilgilerin yayılmasının önlenmesi veya yargı erkinin yetki ve tarafsızlığının güvence
altına alınması için gerekli olan bazı formaliteler, koşullar, sınırlamalar veya
yaptırımlara tabi tutulabilir.
Madde 17: Hakları kötüye kullanma yasağı:
Bu Sözleşme’deki hiçbir hüküm, bir devlete, topluluğa veya kişiye, Sözleşme’de
tanınan hak ve özgürlüklerin yok edilmesi veya bunların Sözleşme’de öngörülmüş
olandan daha geniş ölçüde sınırlandırılmalarını amaçlayan bir etkinliğe girişme ya da
eylemde bulunma hakkı verdiği biçiminde yorumlanamaz.
ANAYASA:
Düşünce ve kanaat hürriyeti MADDE 25:
Herkes, düşünce ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne sebep ve amaçla olursa olsun
kimse, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; düşünce ve kanaatleri
sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz
8-DİN VE İNANÇ ÖZGÜRLÜĞÜ
ANAYASA: Din ve vicdan hürriyeti: MADDE 24: Herkes, vicdan, dinî inanç ve kanaat
hürriyetine sahiptir.
14 üncü madde hükümlerine aykırı olmamak şartıyla ibadet, dinî âyin ve törenler
serbesttir.
Kimse, ibadete, dinî âyin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya
zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz.
Din ve ahlâk eğitim ve öğretimi Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Din
kültürü ve ahlâk öğretimi ilk ve ortaöğretim kurumlarında okutulan zorunlu dersler
arasında yer alır. Bunun dışındaki din eğitim ve öğretimi ancak, kişilerin kendi
isteğine, küçüklerin de kanunî temsilcisinin talebine bağlıdır.
Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyasî veya hukukî temel düzenini kısmen de olsa,
din kurallarına dayandırma veya siyasî veya kişisel çıkar yahut nüfuz sağlama
amacıyla her ne suretle olursa olsun, dini veya din duygularını yahut dince kutsal
sayılan şeyleri istismar edemez ve kötüye kullanamaz.
AİHS: Madde 9: Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü: 1. Herkes düşünce, vicdan ve din
özgürlüğüne sahiptir; bu hak, din veya inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya
topluca, kamuya açık veya kapalı ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle
dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü de içerir.
2. Din veya inancını açıklama özgürlüğü, sadece yasayla öngörülen ve demokratik bir
toplumda kamu güvenliğinin, kamu düzeninin, genel sağlık veya ahlakın ya da
başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli sınırlamalara tabi
tutulabilir.

8