Chrześcijanin w talmudzie żydowskim (PDF)

KSIĄDZ JUSTYN B. PRANAJTIS

C H R Z E Ś C I J A N I N
w

TALMUDZIE ŻYDOWSKIM
C H R ISTIA N U S IN TALMUDE IUDAEORUM

W Y D A N I E

D R U G I E

Z fotokopią w y d a n i a I i ws t ę p e m
„Ksiądz Pranajtis i w alka fo Talmud"
M ic h a ła Jana Juszczyńskiego

INSTYTUT W Y D A W N I C Z Y „PRO FIDE"
SKŁAD- G Ł Ó W N Y W K S I Ę G A R N I
A. PRABUCKI. WARSZAWA. MIODOWA 1

W ARSZAWA

1937

Z A K Ł A D

D R U K A R S K I

ST. MICHALSKI l C . O CIEPKO
W a r s z a w a , N o w o g r o d z k a 2 8 1 .9 . 6 5 - 5 5

W dwudziestą rocznicą
śmierci Księdza Pranajiisa
ku uczczeniu Jego pamięci i
utrwaleniu dzieła lego życia.

K S IĄ D Z P R O F E S O R
JUSTYN BONAWENTURA PRANAJTIS
MAGISTER ŚW. TEOLOGII ■ PROFESOR JĘZYKA
HEBRAJSKIEGO CESARSKIEJ RZYMSKO-KATOLIC­
KIEJ DUCHOWNEJ AKADEMJI W PETERSBURGU ■
PROFESOR LITURGIKI I ŚPIEWU KOŚCIELNEGO •
KILKAKROTNY PREFEKT TEJŻE AKADEMJI ■ KAPŁAN
DIECEZJI SEJNEŃSKIEJ ■ PROBOSZCZ TASZKIENTU
I TURKIESTANU • UR. 27. VII 1861 - ZM. 28. L 1917

W HOŁDZIE KSIĘDZU PR A N A JTISO W I
Takie to już dawne czasy, tyle od nich lat minęło, tyle
mgły je przesłoniło, tak się od nich, i wiekiem, i całkiem inną
atmosferą życia, oddaliłem, że są już dla mnie tylko wspo­
mnieniem bardzo dalekiem.
A jednak na tle tych moich dawnych, bardzo dalekich
wspomnień studenckich z Akademji Duchownej w Petersburgu
postać ś. p. ks. prof. Justyna Pranajtisa dziś jeszcze stoi
przede mną jak żywa.
Uczył śpiewu gregorjańskiego i języka hebrajskiego, a ja
w tych właśnie obu przedmiotach orłem nie byłem. Nie nauczył
mnie ich, ale nauczył czego innego: nauczył mnie czcić i kochać
mojego profesora tych obu przedmiotów w Akademji Peters­
burskiej.
Zawsze pogodny i uśmiechnięty, ks. Pranajtis był czło­
wiekiem czynu, wielkiej energji i wytrwałości, ale przedewszystkiem wielkiej dobroci.
Nie można było nie pokochać go, choć się z nikim nie pou­
falił, o względy nie dbał, wygląd miał raczej ostry, surowy,
a gdzie chodziło o obowiązek, potrafił od nas wymagać, czego
wymagać było potrzeba.
Pamiętam, jak na jednej lekcji śpiewu kazał mi ze sześć
razy śpiewać jedno i to samo, choć tłumaczyłem mu, jak mo­
głem, że nie mam słuchu, i że nie potrafię mu tego, jak należy,
zaśpiewać.
Spociłem się, alem śpiewał, a on mnie wciąż poprawiał,
i dopiero za szóstym razem, kiedy nareszcie udało mi się za­

6
śpiewać już dość dobrze, roześmiał się i zawołał: teraz już do­
syć, bo i ja już się spociłem.
Wogóle miał on przedewszystkiem tę cechę charaktery­
styczną, że był zawsze i wszędzie i ze wszystkimi naturalny.
Nie chorował na powagę, nie pozował na wyrocznię, a miał dużo,
dużo serca, i był szczery, otwarty, przystępny, koleżeński. Do­
syć często schodziliśmy się na próby śpiewu wprost w jego
prywatnem mieszkaniu w Akademji, i to była zawsze feta, bo
czuliśmy się tam jak u siebie.
Z pochodzenia swojego ks. Pranajtis był Litwinem, ale
chociaż duch nienawiści ku Polsce i Polakom już kiełkował pod­
ówczas na Litwie wśród księży litewskich, to on był jednak
Litwinem owej starej generacji księży litewskich, którzy czuli
się zarówno Litwinami i Polakami.
Studja swoje w Akademji Duchownej w Petersburgu ukoń­
czył ks. Pranajtis, o ile się nie mylę, w roku 1887. Z rocznika
wychowanków Akademji, do którego należał, wszyscy byli po­
tem przez rząd moskiewski zesłani na wygnanie z powodu kole­
żeńskiej przysięgi, jaką sobie kończąc Akademję złożyli, że
w służbie kapłańskiej będą wiernie pracowali jedynie tylko dla
chwały Bożej, z zupełnem zaparciem się siebie samych, i że
będą co rok odbywali zjazdy koleżeńskie, aby się wspólnie kon­
trolować, a gdyby ich miało spotkać prześladowanie lub wy­
gnanie, to będą sobie wzajemnie pomagali, nawet pieniężnie.
Kolegami kursowymi ks. Justyna Pranajtisa w Akademji
Duchownej byli ks. Piotr Borowski, ks. Józef Genis i ks. Piotr
Walent z diecezji Kowieńskiej, ks. Stanisław Kazański i ks.
Henryk Stankiewicz z archidiecezji Warszawskiej, ks. Chryzogon Przemocki z diecezji Mohylowskiej, ks. Jan Prawda
z diecezji Kieleckiej i ks. Marjan Nassalski z diecezji Kujawsko-Kaliskiej.
Serdeczną przyjaźń i koleżeństwo dla tych swoich kolegów,
zarówno Litwinów jak i Polaków, zachował ks. Pranajtis, o ile
wiem, aż do śmierci.
Przyjacielem był również, i starszym kolegą raczej niż pro­
fesorem, dla nas, swoich uczniów w Akademji.
Wydrukowany już w r. 1892 w Petersburgu jego „Chriętianus in Talmude Iudaeorum“ okrywał go w oczach naszych

7
specjalną aureolą niezwykłej wiedzy. Ale on tego wcale jakby
nie widział, i przestawał z nami jak każdy, zwykły śmiertelnik.
Pcw agę naukową miał nietylko wśród nas, lecz i wśród
szerokich sfer naukowych rosyjskich.
żałowano powszechnie, i brano mu nawet za złe, że od
pracy naukowej w Akademji wyrywał się i w końcu wyrwał do
duszpasterstwa, a raczej do misjonarstwa, i to aż w Turkiesta­
nie, gdzie na olbrzymiej przestrzeni rozrzucona była już wów­
czas dość znaczna liczba katolików, których on pierwszy tam
odkrył, i o których raporty słał do Rzymu.
Fakt, że opuścił swoją katedrę w Akademji i swoje studja
naukowe dla praktycznej pracy misjonarskiej, dla niezmiernie
uciążliwej włóczęgi gdzieś tam na końcu świata, w zabitym
deskami Turkiestanie, fakt ten właśnie może najlepiej maluje
gorącą i ofiarną duszę kapłańską ś. p. ks. Pranajtisa, który
prawdziwie był mężem Bożym, bo uważał, że zbawienie jednej
choćby duszy ludzkiej więcej znaczy niż pisanie najuczeńszych
nawet książek.
Ale pomimo jego usunięcia się z Akademji pamiętano o nim
dobrze w sferach naukowych, nawet rosyjskich, i uważano go
nietylko za znakomitego hebraistę, ale i za najlepszego pod­
ówczas w całej Rosji znawcę Talmudu.
Okazało się to najdobitniej wkrótce potem z okazji owej
głośnej sprawy żyda Bejlisa o zabójstwo rytualne w Kijowie
Ks. Pranrjtis był wezwany urzędowo przez sąd w charakterze
eksperta, aby wyjaśnił, jaka jest nauka rabinistyczna w Tal­
mudzie pod tym względem. Złożył on na przewodzie tak dokład­
ne i szczegółowe wyjaśnienie tej nauki, nawet co do liczby
i rodzajów cięć rytualnych, zadawanych ofierze przy zabójstwie
rytualnem, że w zdumienie wprawił sędziów. Ekspertyza są­
dowa wykazała bowiem, że rany, zadane zamordowanemu chrze­
ścijaninowi, były zupełnie takie same, jakich należał) się spo­
dziewać na podstawie cytat z Talmudu, przytoczonych przez
ks. prof. Pranajtisa. Naukowe wyjaśnienie przez ks. Pranaj­
tisa zawartej w Talmudzie nauki rabinów o morda ch rytualnych
było w sprawie Bejlisa tak druzgoczące, że przewód sądowy
przerwano, jak wiadomo, na rozkaz z góry, z Petersburga, dla­
tego mianowicie, że bankier Mendelsohn, u którego wówczas

8
rząd rosyjski zaciągał pożyczkę, uzależnił udzielenie Rosji tej
pożyczki od umorzenia sprawy Bejlisa, jako od warunku naj­
ważniejszego.
Wpływy żydowskie w carskiej Rosji za owych czasów były
już olbrzymie, chociażby tylko dzięki penetracji dziesiątków
tysięcy rodzin nowochrzczeńców żydowskich, docierających
nieraz aż do tronu.
Książkę ks. Pranajtisa pozwolono zrazu wydrukować tylko
w języku łacińskim, jako rozprawę naukową i jako curiosum dla
specjalistów i naukowców; o drukowaniu takich rzeczy w ję­
zyku żywym, czy to polskim czy rosyjskim, nawet mowy być
nie mogło. Nie mówiąc już o rządzif ^amaż prasa liberalna,
w większości ¿ydowska, nie byłaby zezwoliła wówczas na ta­
kie rzeczy, i poamosłaby była zaraz larum.
Zmieniło się jednak pomimo wszystko coś w świocie, kiedy
dziś książka ks. Prana jtisa wychodzi z druku w języku polskim.
Niechże to polskie jej wydanie będzie głębokim hołdem
dla świetlanej pamięci tego prawdziwego męża Bożego> ks. prof.
Pranajtisa, który w »ród tylu innych w dziejach kościelnych
polskich pud zaborem rosyjskim tak zaszczytnie zasłużonych
wychowanków dawnej Akademji Duchownej w Petersburgu zaj­
muje jedno z miejsc najprzedniejszych.
Ks. Aleksander

yski

Szaiiibelan Jego
Świątobliwości,
Profesor Seminarjum Ducnownpgo
w Orenard Lakę, Mi« higan, U.S.A.

SŁOWO WSTĘPNE
Książka niniejsza, której nadaliśmy ogólny tytuł „Chrześcijanin
w Talmudzie żydowskim“, składa się z trzech części:
WSTĘP.
Ksiąd? Pranajtis i walka o Talmud.
CZĘŚĆ I. Chrześcijanin w Talmudzie żydowskim.
CZĘSć II. Chrislianus in Talmude Iudaeorum.
Wstęp jest właściwie tylko dodatkiem, w którym zebraliśmy szereg
danych, dotyczących ks. P r a n a j t i s a i jego przeciwników. Chcieliśmy
sprawę oświetlić możliwie wszechstronnie i źródłowo, i tem się tłumaczą
zbyt może duże stosunkowo rozmiary tej części.
Właściwem dziełem, napisanem przez ks. P r a n a j t i s a i wydanem
po raz pierwszy w roku 1892, jest część II niniejszej książki, t. j. „Christianus in Talmude Iudaeorum sive Rabbinicae doctrinae de Christianis
secreta“. Powtórzyliśmy je w niniejszem drugiem wydaniu z całą wier­
nością: drugie wydanie jest mianowicie foto-kopją oryginału z 1892 roku.
Część I niniejszej książki jest polskiem tłumaczeniem dzieła ks.
P r a n a j t i s a . Zasadniczo staraliśmy się dać przekład dosłowny. Jednak­
że tłumaczac cytaty, uzgadnialiśmy tłumaczenie polskie bezpośrednio z tek­
stem hebrajskim i tam, gdzie przekład dosłowny tekstu łacińskiego nie
odtworzyłby ściśle myśli zawartej w oryginale, tłumaczyliśmy wprost
z oryginału hebrajskiego. W części tej nie umieściliśmy tekstów hebraj­
skich. Uważaliśmy to za rzecz zbędną, gdyż czytelnik, chcący przeczytać
odpowiednią cytatę w brzmieniu oryginalnem, może ją zawsze znaleźć
w części II. Dla ułatwienia pracy, w miejsce opuszczonych słów i tek­
stów hebrajskich wstawiliśmy sześcioramienne gwiazdki: <1 . Wszędzie
podaliśmy pełne brzmienie nazw, które autor nieraz skracał. Nazwy
traktatów i części poszczególnych ksiąg żydowskich uzupełniliśmy, do­
dając tytuły tych ksiąg. Oznaczenia cyfrowe podane przy nazwach ksiąg
Pisma Świętego i traktatów Talmudu, jako ogólnie przyjęte, pozostawi­
liśmy bez wyjaśnień. We wszystkich innych wypadkach — dodaliśmy do
cyfr właściwe ich znaczenie. Zamiast np. Orach chajim 113, s — drukowa­
liśmy: Szulchan aruch, część Orach chajim § 113, art. 8. Wyrazy he­