Binder1 all komeno (PDF)

ΣΠΥΡΟΥ ΝΙΚ. ΚΟΥΚΟΥΡΑ
ΛΕΚΚΑΤΙΚΑ

Φωτογραφία
Ι. Κόκκα
ΦωτογραφίαΔημητρίου
Δημ.Ι.Κόκκα

ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΛΕΚΚΑ ΤΗΣ ΣΑΜΟΥ

ΧΩΡΙΟΝ ΛΕΚΚΑ

2

3

ΛΕΚΚΑΤΙΚΑ

4

Εικόνα 1. Φωτογραφία χωριού έτους 1932. Από καδράκι Δημ. Γ. Σπανού.

Εικόνα 2. Παλιά φωτογραφία του χωριού.

5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ

Σελίδα

7

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ

Σελίδα

9

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Σελίδα

13

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΟΝΟΣΥΛΛΑΒΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Σελίδα

413

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Σελίδα

435

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Σελίδα

437

ΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ

Σελίδα

479

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Σελίδα

523

ΕΘΙΜΑ

Σελίδα

561

ΠΑΙΔΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Σελίδα

597

ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ

Σελίδα

611

ΚΑΛΑΝΤΑ

Σελίδα

619

ΔΙΑΦΟΡΑ-ΣΚΟΡΠΙΑ

Σελίδα

637

ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Σελίδα

719

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Σελίδα

755

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Σελίδα

823

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1 –Φωτογραφίες και Σχεδ/μμα χωριού

Σελίδα

825

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 –Τα εξωκκλήσια του χωριού

Σελίδα

857

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3 –Φωτογ/φίες από τις γεωργ. εργασίες

Σελίδα

883

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4 –Αιωνόβια δένδρα

Σελίδα

899

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5 –Παλιές φωτογραφίες

Σελίδα

905

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5α –Πρόεδροι του χωριού

Σελίδα

959

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6 –Φωτογραφίες από τα Σχολεία

Σελίδα

967

Σελίδα

979

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8 -Σκίτσα και φωτ/ες από τις γεωρ. εργ/σίες,
τις παιδικές κατασκευές και οικ. Σκεύη
Σελίδα

985

Σελίδα

995

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 7 –Απόψεις - σημειώσεις – παρατηρήσεις
για το βιβλίο, του επίτιμου Λυκειάρχη κ.
Θαλασσινού Παναγ. Θαλασσινού

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

6

7

ΠΡΟΛΟΓΟΣ α΄ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ
Πέρασαν πολλά χρόνια. Κάθε φορά που τα καλοκαίρια καθόμασταν, τις
λίγες μέρες της άδειας, στην πλατεία του χωριού μας, συχνά στις συζητήσεις
της παρέας ερχόταν η σύγκριση της δικιάς μας γενιάς με τις νέες που είχαμε
γύρω μας και διαπιστώναμε τις μεγάλες διαφορές τις oποίες είχαμε στον
τρόπο ζωής, στη σκέψη, τα ενδιαφέροντα, τα όνειρα, τις συνήθειες και το
λεξιλόγιο που χρησιμοποιούσαν, από τα αντίστοιχα των δικών μας χρόνων,
όταν ήμασταν στην ηλικία τους.
Βλέπαμε να χάνονται τα παιχνίδια, το γλωσσικό μας ιδίωμα, τα έθιμα.
Βέβαια κάτι τέτοιο ήταν φυσικό και αναπόφευκτο μέσα στη γρήγορη μεταπολεμική αλλαγή, αλλά ταυτόχρονα νιώθαμε καί την ανάγκη να καταγραφούν
αυτά που χάνονταν και να παραδοθούν για ανάμνηση στις επόμενες γενιές.
Έχω την αίσθηση ότι μερικοί, όπως και εγώ, έκαναν την ίδια σκέψη, να
αρχίσουν κάτι σχετικό αλλά, αν επιχειρήθηκε ή όχι, δεν είμαι σε θέση να το
γνωρίζω, εκτός από το Γιάννη Δ. Κόκκα που έχει καταβάλει μια σοβαρή προσπάθεια και έχει συγκεντρώσει αρκετό υλικό στα χέρια του. Ο υποφαινόμενος, χωρίς σύστημα και ιδιαίτερη έρευνα, συγκέντρωνα και έγραφα σε
πρόχειρα χαρτιά όσα έρχονταν στη μνήμη μου ή άκουγα στις συζητήσεις και
που κατά τη γνώμη μου παρουσίαζαν μια ιδιαιτερότητα, αφού οι Σαμιώτες ως
«φωνηεντοφάγοι» παραλείπουμε στον καθημερινό μας λόγο σχεδόν όλα τα
φωνήεντα των λέξεων που χρησιμοποιούμε και επομένως ως κοινωνία
παρουσιάζουμε ένα διαφορετικό γλωσσικό ιδίωμα. Επίσης κατέγραφα όσα
έλεγε η Μητέρα μου Ευγενία(το Βγενιώ), η οποία ήταν ένας θησαυρός γνώσεων σε ό,τι αφορά την πολιτιστική παράδοση του χωριού μας. Έτσι συγκεντρώθηκε ένα μεγάλο μέρος από λέξεις, φράσεις, έθιμα, παροιμίες, παιχνίδια,
γενεαλογικά δένδρα κ.λ.π.
Ο αρχικός μου στόχος ήταν να καταγραφούν αποκλειστικά και μόνο αυτά
που λέγονταν ή γίνονταν μόνο στο χωριό. Στην πορεία όμως φάνηκε ότι
πάρα πολλά από αυτά δεν ήταν μόνο Λεκκάτικα, αλλά λέγονταν ή γίνονταν
και σε άλλα χωριά ή και σε ολόκληρη τη Σάμο, μερικά δε και σε άλλα μέρη
της Ελλάδας, είτε αυτούσια, είτε με μικρές παραλλαγές. Ο διαχωρισμός και η
καταγραφή των καθαρά Λεκκάτικων ήταν πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να
πραγματοποιηθεί. Συνέχισα λοιπόν την απλή καταγραφή τους. Η αποτύπωση
γίνεται όπως ακριβώς έρχεται στη μνήμη μου η κάθε λέξη ή φράση κ.λ.π.
Επομένως, μπορεί να είναι και λανθασμένη και να μην αποδίδεται σωστά. Το
ίδιο μπορεί να συμβαίνει και για την ερμηνεία μιας λέξης, γιατί με άλλη έννοια
την χρησιμοποιεί ένας και με άλλη άλλος ή μπορεί να είναι και διφορούμενη ή
και να επιδέχεται ακόμη και περισσότερες ερμηνείες. Επίσης δεν επιχειρείται
καμιά ετυμολογική κ.λ.π. ανάλυση των λέξεων, αφού κάτι τέτοιο απαιτεί ειδικές γνώσεις, αλλά και ξεφεύγει από την επιθυμία μου, να καταγραφούν
απλώς αυτά τα οποία λέγαμε και κάναμε χωρίς κανένα περαιτέρω σχολιασμό.
Ακόμα θα υπάρξουν αρκετά ορθογραφικά λάθη στα κείμενα, γιατί παραμέ-

8

νουν όπως πληκτρολογήθηκαν στην πρώτη καταγραφή, χωρίς καμιά άλλη
διόρθωση
Δυστυχώς το πρώτο και μεγαλύτερο σε όγκο υλικό που είχε συγκεντρωθεί
χάθηκε από λάθος χειρισμό στον Η/Υ. Η παρούσα δεύτερη αυτή συγκέντρωση υστερεί από την πρώτη, γιατί τα χρόνια πέρασαν και η μνήμη δεν μπορεί
να επαναφέρει στην επιφάνεια όλα εκείνα που ακούσαμε, είδαμε και ζήσαμε.
Εξ άλλου η γενιά εκείνη, που θα μπορούσε να προσφέρει πολλά σ’ αυτήν την
προσπάθεια, έχει φύγει προ πολλού από τη ζωή. Παρ’ όλα αυτά το ελάχιστο
αυτό υλικό μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να δώσει μια μικρή εικόνα της κοινωνίας που χάνεται. Εδώ μνημονεύω τη σημαντική προσφορά υλικού, ιδίως στις
παροιμίες(γράφοντας στο τέλος της καθεμιάς τα αρχικά Γ.Δ.Κ) και την ιστορία
του χωριού, του Γιάννη Δ. Κόκκα(Ρουσάκη) και λιγότερο, του Σταύρου Ν. Μιχαήλ. Επίσης μεγάλο μέρος των παροιμιών (πολλές βέβαια λέγονται σε όλη
την Ελλάδα) και αρχαίων Ελληνικών απόφθεγμάτων, ρητών κ.λ.π. βρέθηκαν
σε χειρόγραφο της Μητέρας μου και τα παραθέτω όπως τα βρήκα, χωρίς καμιά αλλαγή ή διόρθωση.
Θεσσαλονίκη Iανουάριος 2007

9

ΠΡΟΛΟΓΟΣ β΄ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ
Στον πρόλογο της πρώτης εκτύπωσης κάναμε λόγο για τις σκέψεις που μας
οδήγησαν στη συγκέντρωση ορισμένων στοιχείων, που αφορούν την κοινωνία
του χωριού μας και τη ζωή στο χωριό μας(τα ήθη, τα έθιμα, την τοπική διάλεκτο,
κ.λ.π.), όπως την έζησε η γενιά μας την περίοδο των παιδικών και εφηβικών μας
χρόνων και η οποία αλλοιωνόταν με ταχύτατους ρυθμούς και ξεχνιόταν από τις
νεότερες, οι οποίες προσαρμόζονταν γρήγορα στο πνεύμα των αλλαγών που
επέφερε η μεταπολεμική περίοδος. Το υλικό που θα συγκέντρωνα θα το τύπωνα
σε ελάχιστα αντίτυπα, επτά τον αριθμό, για να σωθεί από τη λήθη και θα το άφηνα στα παιδιά μου και στα ανίψια μου, για να συγκρίνουν τα δικά τους με τα δικά
μας χρόνια. Αυτό και έπραξα. Όταν όμως γνωστοποίησα την ενέργειά μου αυτή
σε φίλους, με προέτρεψαν, αφού θα το ξανατύπωνα με περισσότερο υλικό, να
αυξήσω τον αριθμό των αντιτύπων, ώστε να βρίσκεται σε περισσότερα χέρια και
έτσι να διασωθούν στοιχεία, που ίσως θα είχαν μια κάποια σημασία για τις επόμενες γενιές. Έτσι αποφάσισα να αυξήσω λίγο τον αριθμό τους.
Είμαι βέβαιος ότι η προσπάθεια αυτή θα βοηθήσει, έστω και σε πολύ μικρό
βαθμό, τον αναγνώστη Λεκκάτη, στο να σχηματίσει μια αμυδρά εικόνα του χθες,
που μόλις αφήσαμε πίσω μας, να κατανοήσει το σήμερα και με το βλέμμα εστιασμένο στο μέλλον να προπαρασκευάσει το αύριο, αφού η μνήμη για τις ρίζες ενός
λαού είναι δύναμη και οδηγός για τη ζωή αυτών που ακολουθούν, χωρίς να
αφήσει να χαθούν οι συνήθειές μας, τα έθιμά μας, το πνεύμα του τόπου μας και
γενικά οι παραδοσιακές αξίες που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας(και μας
κάνουν να ξεχωρίζουμε από τους άλλους Σαμιώτες), αλλά να τα συντηρεί και να τα
μεταβιβάζει στις επόμενες γενιές. Εδώ θα πρέπει να επισημάνω, σχετικά με αυτά
που γράφω και τα εξής. α) Ότι δεν ακολούθησα, ως προς την ταξινόμηση της
ύλης και τη σειρά παρουσίασή τους, καμιά μέθοδο ή αρχή που τυχόν διέπουν
παρό-μοιες εργασίες, ούτε συμβουλεύτηκα κανέναν, ο οποίος θα είχε ειδικές
γνώσεις και εμπειρία πάνω σ’ αυτό. Απλώς τα παραθέτω όπως τα έχω βιώσει και
κατά καιρούς ερχόταν στη μνήμη μου ή τυχαία τα άκουγα ή τα διηγιόταν κάποιος
και πάντως όχι για να δημοσιευτούν, αλλά για να υπάρχουν μόνο και μόνο στα
χέρια των πολύ στενών συγγενικών μου προσώπων. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι δεν
προσφέρονται για καμιά κριτική, αν δεν προκαλούν θυμηδία, επειδή πολλά από
αυτά που γράφονται δεν θα έπρεπε καν να παρουσιαστούν, αφού σ’ αυτά
υπάρχουν προσωπικές και οικογενειακές αναφορές, που δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για κανέναν. Είναι επομένως κουραστικά και ανιαρά, ενώ λείπουν άλλα,
πάρα πολύ σοβαρά θέματα, που πρέπει να ερευνηθούν από χωριανούς φιλολόγους, νομικούς και ιστορικούς, με μια πιο εμπεριστατωμένη και σε βάθος επίπονη
έρευνα, επιτόπια και σε επίσημα αρχεία, ώστε να συμπληρωθούν και να τεκμηριωθούν ακόμη περισσότερο οι γνώσεις τους και έτσι να δοθεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τα ιστορικά, πολιτιστικά και λαογραφικά στοιχεία του χωριού μας.
β) Ότι στο Σαμιώτικο γλωσσικό ιδίωμα, και επομένως πολύ περισσότερο στα
Λεκκάτικα, όπως τα προφέρουμε εμείς, το τελικό «ν» στις μονοσύλλαβες λέξεις
την, τον, δεν και σαν, όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από κ, π, τ, ενσω-