haghpoor manzumeye fekri falsafi 03 v3 (PDF)

‫روشهای قدرتمداری‬
‫برداشتی آزاد از منظومه فکری فلسفی ابوالحسن بنیصدر ـ بخش سوم‬
‫نیما حق پور ـ مهر ‪3131‬‬
‫پس از پرداختن به «توحید‪ ،‬روابط قوا‪ ،‬ثنویتها و موازنهها» و «ویژگیهای قدرت‪ ،‬ویژگیهای حق» در بخشهای‬
‫اول و دوم از سری مقاالت «برداشتی آزاد از منظومه فکری فلسفی ابوالحسن بنیصدر» در بخش سوم به «روشهای‬
‫قدرتمداری» می پردازیم‪ .‬اهمیت شناخت روشهای قدرتمداری و نیز روشهای مقابله با آنها‪ ،‬از این رو است که‬
‫بتوانیم خود و جوامع خویش را نسبت به بیماری «قدرتمداری و زیست بر مبنای آن» که بس مرگآور و مسری‬
‫است‪ ،‬واکسینه یا درمان کنیم‪ .‬البته در این مقال‪ ،‬مجال پرداختن به همه روشهای قدرتمداری میسر نخواهد بود و‬
‫به اهم آنها اکتفا خواهد شد‪.‬‬
‫اما پیش از پرداختن به «روشهای قدرتمداری»‪ ،‬توجه به ماهیت قدرت که ذاتاً ماحصل برقراری روابط قوا بین‬
‫مسلط و زیرسلطه است‪ ،‬ضروری است‪ .‬گمان بسیاری بر آن است که قدرت یک طرفه و تنها از سوی سلطهگر‬
‫ایجاد می گردد‪ .‬حال که چنین نیست‪ ،‬و چون قدرت ماحصل روابط قوا است و در هر رابطهای طرفین آن رابطه‪ ،‬هر‬
‫یک به نوبه خود‪ ،‬منشأ اثر هستند‪ ،‬بنابراین هر یک از طرفین روابط قوا‪ ،‬میتواند در تغییر آن روابط ایفای نقش‬
‫کند و معادالت آن را دگرگون سازد‪.‬‬
‫مهمترین عاملی که منجر به روابط قوا در جوامع بشری میشود‪ ،‬غفلت از استعداد خودانگیختگی انسانها‬
‫است‪ .‬خودانگیختگی‪ ،‬بکارگیری استعدادهای ذاتی آدمی توسط خویش است‪ ،‬خودانگیختگی؛ تحقق استقالل آدمی‬
‫در تصمیمگیری و آزادی او در عمل بر مبنای تصمیماتش است‪ .‬حال این غفلت از خودانگیختگی یا استعداد خودرهبری‪،‬‬
‫هم میتواند به جهت اقدامات سلطهگر صورت پذیرد و هم زیرسلطه‪ .‬بنیصدر در این خصوص مینویسد‪:‬‬
‫«از ویژگیهای رابطه مسلط ـ زیرسلطه‪ ،‬تابعیت استعداد رهبری انسانها از قدرت است‪ .‬قدرت‪ ،‬چون رابطه‬
‫مسلط ـ زیرسلطه است‪ ،‬با عمل اندیشه‪ ،‬عمل خودانگیخته او‪ ،‬سازگار نیست و بنفسه‪ ،‬دستور است از‬
‫مطاع به مطیع‪ .‬اما تصور همگان این است که قوه رهبری زیرسلطه تابع قوه رهبری مسلط است‪ .‬حال‬
‫اینکه مسلط بسا بیشتر از زیرسلطه‪ ،‬استقالل و آزادی خود را از دست میدهد و تابع جبر قدرت میشود‪.‬‬
‫توضیح اینکه بنابر میل قدرت به بزرگ و متمرکز شدن‪ ،‬رهبری کننده مسلط در کار بزرگ و متمرکز شدن‬
‫خویش‪ ،‬میگردد‪ .‬چرا که او‪ ،‬از بیم «از دست دادن قدرت»‪ ،‬برده قدرتمداری میشود‪ .‬بدینسان‪ ،‬جبر‬
‫قدرت‪ ،‬سلطهگر و زیر سلطه را گرفتار خود میکند و هردو خدمتگزارش میشوند‪ .‬با این تفاوت که بیم‬
‫زیرسلطه از خأل است و سلطهگر از تغییر رابطه میترسد‪ .‬زمانه به زیرسلطه آموخته است که با هر‬
‫تغییری‪ ،‬تنها مسلطهای جدید جانشین مسلطهای پیشین میشوند و چون بر آن نمیشود که بداند چرا‬
‫تغییر‪ ،‬او را از موقعیت زیرسلطه رها نمیکند‪ ،‬بیشتر از سلطهگر از تغییر میترسد‪ .‬نقش سانسورها این‬
‫است که اکثریت بزرگ هیچگاه نداند نظام اجتماعی باز و تحول پذیر نیز ایجاد کردنی است و در این نظام‪،‬‬
‫قوه رهبری انسانها از استقالل و آزادی برخوردار میشود‪».‬‬

‫‪3‬‬

‫آری! پیامد نگرش آدمی به جهان هستی (جهان بینی)‪ ،‬شیوه زیست اوست‪ .‬و اگر آدمی بپندارد که بنای‬
‫هستی بر روابط قواست‪ ،‬تصور اینکه میشود خارج از این روابط هم زیست را حتی در سر نمیپروراند‪ .‬حال آنکه‬
‫اساس هستی‪ ،‬توحید میباشد و توحیدی بودن آن ماحصل روابط توحیدی است‪ ،‬و حتی ذرهای روابط قوا در آن‬
‫مدخلیت نداشته است‪.‬‬
‫حال با این مقدمه به سراغ «روشهای قدرتمداری» میرویم‪ .‬اما قبل از برشمردن روشهای قدرتمداری و‬
‫پرداختن به آنها‪ ،‬در تعریف «قدرتمداری» باید گفت که قدرتمداری یعنی بر مدار «قدرت» و «روابط قوا» زیستن و‬

‫«زور» را اجتناب ناپذیر دانستن‪ .‬در زیستن مبتنی بر قدرتمداری‪ ،‬چه سلطهگر باشی‪ ،‬چه زیرسلطه‪ ،‬فضای عمل را‬
‫مدار بستهای میپنداری که در آن شرط اصلی بقاء و سعادت‪ ،‬گردن نهادن به خواست و اقتضاء قدرت و قدرت طلبی‬
‫است‪ .‬هرگاه «قدرتمدار» باشی‪ ،‬در حقیقت‪ ،‬قدرت پرست هستی و نه خداپرست‪ ،‬چرا که راه و روش خود را بر‬
‫اساس مقتضیات روابط قوا تعیین میکنی و نه بر پایه قوانین و سنن هستی که برآمده از ذات و اسماء باری تعالی‬
‫میباشد و تماماً توحید است و توحید و توحید‪.‬‬
‫و اما روشهای قدرتمداری‪ .‬در این مجال به تبیین روشهای زیر میپردازیم‪:‬‬
‫‪ 3‬ـ تقدم و جایگزینی مصلحت به جای حقیقت‬
‫‪ 2‬ـ محدود ساختن انتخاب بین بد و بدتر‬
‫‪ 1‬ـ محدود ساختن جریان دانش و معرفت (سانسور)‬
‫‪ 4‬ـ دروغ پردازی و تمسک به بیان مبهم‬
‫‪ 5‬ـ بکار بردن منطق صوری‬
‫‪1‬ـ تقدم و جایگزینی مصلحت به جای حقیقت‬
‫قدرت چون ماحصل تبعیض است‪ ،‬یعنی حاصل از عدم تحقق حقوق زیرسلطهها و بواسطه آن‪ ،‬ایجاد منافعی‬
‫برای سلطهگران میباشد‪ ،‬برای ایجاد و بقاء نیازمند این است که زیرسلطهها از حقوق خویش غافل بمانند‪،‬‬
‫از این رو قدرت طلبان کوشش میکنند مصلحت را بر حقیقت تقدم دهند و آن را جایگزین گردانند‪ .‬اما «مصلحت‬
‫را همواره داوطلب سلطهجوئی‪ ،‬در مقام سلطهجوئی‪ ،‬نمیسازد‪ .‬بلکه نامزد سلطهپذیری نیز آن را میسازد و به‬
‫وسیله آن خود را در موقعیت زیرسلطه قرار میدهد‪ .‬او است که دیگری را بر آن میدارد داوطلب سلطهگری‬
‫بگردد‪ .‬بدیهی است تا زمانی که دو نامزد سلطهگری و سلطهپذیری‪ ،‬بر سر مصلحت توافق نکنند و آن را جانشین‬
‫حق نگردانند‪ ،‬رابطه مسلط ـ زیرسلطه‪ ،‬بنابراین‪ ،‬قدرت‪ ،‬پدید نمیآید‪».‬‬

‫‪2‬‬

‫اما چگونه مصلحت جایگزین حقیقت می شود؟ قبل از پاسخ به این پرسش‪ ،‬باید گفت که آنچه مصلحت‬
‫خوانده می شود خود یا امری حق است یا ناحق‪ .‬اگر ناحق است که جایگزینی آن با یک امر حق‪ ،‬مغایر قوانین و‬
‫نظام حاکم بر هستی بوده و بنابراین صواب نبوده‪ ،‬به صالح نمیباشد‪ ،‬چرا که خدا حق مطلق است و از حق جز حق‬
‫آفریده نمیشود‪ 1،‬بنابراین هستی و ارکان آن و قوانین حاکم بر آن همگی حق هستند‪ ،‬از این رو به میزانی که‬
‫ناحق در کارآورده شود نتیجهای جز تخریب نخواهد داشت و بنابراین به مصلحت نخواهد بود‪.‬‬
‫حال اگر جایگزین شونده‪ ،‬امری حق باشد‪ ،‬باید بدانیم که حقوق ذاتاً قابل جایگزینی یکدیگر نیستند و این‬
‫عدم امکانِ جایگزینی از ویژگیهای حقوق ذاتی است‪ ،‬چرا که «هر حقی متضمن حقوق دیگر و شرط تحقق‬
‫آنهاست»‪ ،‬بنابراین حقوق ذاتی یکدیگر را ایجاب میکنند و به میزان و نسبتی که از یک حق غفلت شود‪ ،‬حقوق‬
‫دیگر محقق نمی شوند‪ .‬پس حقوق از هم منفک نیستند‪ ،‬و تحقق هیچ یک بدون تحقق دیگر حقوق ممکن نیست و‬
‫هیچگاه بین حقوق ذاتی تزاحمی وجود نخواهد داشت‪ .‬بنابراین امکان تقدم حقی بر حق یا حقوق دیگر دروغی‬
‫بیش نیست و کسی که میخواهد حقی را بر حق دیگری تقدم بخشد‪ ،‬چون چنین تقدمی در نظام هستی امکان‬
‫ندارد‪ ،‬ناچار به تحریف و دروغپردازی تمسک میجوید یا حداقل خود را فریب میدهد‪.‬‬
‫حال در پاسخ به پرسش «چگونه مصلحت جایگزین حقیقت میشود؟» باید گفت؛ غفلت سلطهپذیر از اینکه‬
‫هیچ مصلحتی جز حقیقت نمی تواند باشد‪ ،‬راه را برای پذیرش این دروغ که دوگانگی بین مصلحت و حقیقت وجود‬
‫دارد‪ ،‬باز میکند و سلطهجو از این غفلت استفاده نموده‪ ،‬حق یا حقوقی را به بهانه مصلحت دروغین پایمال‬
‫میگرداند‪ .‬اما سلطهجو هم از این حقیقت غافل می شود که با تضییع حق دیگری‪ ،‬حقوق خود را نیز ضایع میسازد‬
‫و از رشد حقیقی باز میماند‪ ،‬چرا که نه تنها حق هیچ کس در تعارض و تضاد و تزاحم با حق دیگری نیست‪ ،‬بلکه‬
‫‪2‬‬

‫حقوق یکدیگر را ایجاب میکنند‪ ،‬و تحقق هر یک‪ ،‬شرط تحقق دیگری است‪ .‬به عبارت دیگر؛ حقوقمندی یکی در‬
‫تعارض با حقوقمندی دیگری نیست‪ ،‬و رابطه حق با حق‪ ،‬حقوقمندی دو طرف رابطه را ایجاب میکند‪.‬‬
‫‪2‬ـ محدود ساختن انتخاب بین بد و بدتر‬
‫یکی از روشهای قدرتمداری‪ ،‬محدود کردن گزینهها و آزادی زیرسلطهها در انتخاب است‪ .‬آنچه از نظر سلطهگر‬
‫خوب و خوبتر و خوبترین است‪ ،‬برای زیرسلطه‪ ،‬بد و بدتر و بدترین است‪ .‬از این رو سلطهگر برای زیرسلطه‬
‫امکان انتخاب بین طیف خوب و خوبتر و خوبترین را باقی نمیگذارد‪ ،‬بلکه او را مجبور میکند به ماندن در‬
‫محدوده بد و بدتر‪ ،‬و به او میباوراند که اگر بد را انتخاب نکند‪ ،‬گرفتار بدتر میشود‪ .‬این رفتار سلطهگر‪ ،‬طبیعت‬
‫سلطهگری است و از او انتظاری غیر از این نمیتوان داشت‪ ،‬اما اینکه زیرسلطه تن به انتخاب «بد» میدهد به امید‬
‫اینکه وضعیت او «خوب» شود یا حداقل «بدتر» نشود‪ ،‬جای تأمل دارد‪ .‬چرا که از حق جز حق پدید نمیآید و از‬
‫ناحق نیز جز ناحق پدیدار نمیگردد‪ .‬حال وقتی گزینهای «بد» است‪ ،‬پس «ناحق» است و زایش ناحق دارد‪،‬‬
‫بنابراین هر گاه «بد» را انتخاب کنیم‪ ،‬نتیجتاً به طور طبیعی دچار «بدتر» و در نهایت دچار «بدترین» میشویم‪ .‬چرا‬
‫که وقتی گزینهای «بد» است یعنی میزان ویرانگری آن از میزان سازندگی آن بیشتر است‪ ،‬بنابراین برآیند آن‬
‫ویرانگری است‪ ،‬و این طبیعی است که با تخریب بیشتر‪ ،‬وضعیت «بدتر» میشود و این روند ادامه مییابد تا‬
‫«بدترین» که نتیجهای جز هالک و نابودی نخواهد داشت‪.‬‬
‫توجه شود که هیچ پدیدهای وجود ندارد که تماماً و مطلقاً «ناحق» باشد‪ ،‬و لفظ «ناحق» به پدیدههایی اطالق‬
‫میگردد که امتزاج حق و ناحق باشد‪ ،‬زیرا اگر پدیدهای فرضاً ناحق مطلق باشد‪ ،‬فاقد هرگونه روابط توحیدی بوده و‬
‫واجد زور مطلق میباشد‪ ،‬و میدانیم که هیچ پدیدهای هستی نمییابد مگر به توحید اجزاء‪ 4،‬بنابراین پدیدهای که‬
‫مطلقاً ناحق باشد‪ ،‬هیچگاه هستی نمییابد و طول عمر آن صفر خواهد بود‪ ،‬به عبارت دیگر؛ در آستانه پیدایش‪،‬‬
‫نابود میگردد‪.‬‬
‫شاید گفته شود؛ وقتی تن به انتخاب «بد» میدهیم‪ ،‬میخواهیم از آن به عنوان «مُسکن» در جهت تسکین‬
‫موقت درد بهره ببریم تا فرصت یابیم به درمان بپردازیم‪ .‬اما این توجیهی بیش نیست‪ ،‬چرا که از بدو انتخاب «بد»‪،‬‬
‫ویرانگری آغاز میشود و وضعیت روی به بدتر شدن مینهد‪ .‬بنابراین درمان هر لحظه زودتر آغاز گردد‪ ،‬از تخریب‬
‫بیشتر جلوگیری میشود و امکان توفیق بیشتری در درمان وجود خواهد داشت‪.‬‬
‫و نیز شاید گفته شود؛ اگر ما «بد» را داوطلبانه انتخاب نکنیم‪ ،‬محتمل است که «بدتر» مسلط گردد‪ ،‬از این رو‬
‫ما «بد» را انتخاب میکنیم‪ ،‬تا که دچار «بدتر» نشویم‪ .‬در پاسخ باید گفت؛ اوالً در نظام عالم‪ ،‬اجباری در انتخاب‬
‫بین بد و بدتر نیست و همیشه گزینه خوب نیز وجود دارد‪ ،‬چرا که خدا وجود دارد و چون او حق مطلق است‪،‬‬
‫بنابراین همواره گزینه یا گزینه های حق نیز وجود دارند و یافتن و انتخاب آنها‪ ،‬همان زیست بر اساس «موازنه‬
‫منفی یا عدمی» است که در مقاله اول از این سری مقاالت با عنوان «توحید‪ ،‬روابط قوا‪ ،‬ثنویتها و موازنهها» بدان‬
‫پرداخته شد‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ثانیاً؛ هرگاه تن به انتخاب «بد» بدهیم تا اکنون دچار «بدتر» نشویم‪ ،‬در واقع در جهت بقاء بیشتر سلطهگر‬
‫عمل کردهایم‪ ،‬چرا که هر چند سلطهگر میپندارد اگر «بدتر» از سوی زیرسلطه انتخاب گردد برای او بهتر خواهد‬
‫بود‪ ،‬اما غافل است از اینکه هر چه اِعمال زور از سوی او بیشتر گردد‪ ،‬سریعتر از سوی زیرسلطه تحمل ناپذیر‬
‫میگردد‪ ،‬و نیز بنا بر ویژگیهای قدرت سریعتر خویش را تخریب میکند‪ ،‬بنابراین‪ ،‬طول عمرش کوتاهتر میگردد‪.‬‬
‫حال باید به این نکته توجه نمود که حاصلضرب «طول عمر سلطهگر» در «میزان ویرانگری» او‪ ،‬در حالت انتخاب‬
‫«بد»‪ ،‬بیشتر از انتخاب «بدتر» است چرا که هر چه ویرانگری سلطهگر بیشتر گردد‪ ،‬طول عمرش به نسبت‬
‫بیشتری کوتاهتر میشود‪ ،‬زیرا همانطور که گفتیم؛ هم از سوی زیرسلطه‪ ،‬زودتر تحمل ناپذیر میگردد و هم‬
‫سریعتر پتانسیلهای خویش را از دست میدهد‪ ،‬چون بنا به ویژگیهای قدرت؛ «قدرت در جریان بزرگ و متمرکز‬
‫‪1‬‬

‫شدن‪ ،‬بخشی از صاحبان خود را حذف میکند»‪ 6.‬به عبارت دیگر؛ هر چه به تناسب نرخ تخریب کمتر‪ ،‬رابطه‬
‫سلطهگر ـ زیرسلطه طوالنیتر گردد‪ ،‬برآیند ویرانگری بیشتر از حالتی خواهد بود که در آن نرخ ویرانگری بیشتر‬
‫باشد و به تناسب آن طول عمر این رابطه کمتر‪ .‬البته ناگفته نماند که این داوری زمانی صحیح خواهد بود که‬
‫زیرسلطه‪ ،‬گزینه خوب را انتخاب نماید و در رشد و سازندگی خود بر اساس استعدادها و حقوق ذاتی خویش و‬
‫تغییر روابط قوا به روابط توحیدی بکوشد تا پتانسیل بیشتری از سلطهگر را در حفظ روابط قوا تحلیل برده و او را‬
‫بیشتر تضعیف نماید‪.‬‬
‫ثالثاً؛ از آنجایی که قدرت‪ ،‬گرفتار جبر بزرگ و متمرکز شدن و سپس انحطاط و انحالل است‪ ،‬باید توجه نمود‬
‫که همواره سلطهگران‪ ،‬بد را با بدتر‪ ،‬و بدتر را با بدترین جانشین میکنند‪ ،‬و این دلیل دیگری است بر این واقعیت‬
‫که زیرسلطهها با انتخاب «بد» گرفتار «بدتر» و «بدترین» خواهند شد‪.‬‬
‫‪3‬ـ محدود ساختن جریان دانش و معرفت (سانسور) ‪:‬‬
‫از آنجایی که هیچ قدرتی بدون فزونی و برتری دانش و معرفت سلطهگر نسبت به زیرسلطه بوجود نمیآید‪،‬‬
‫بنابراین اگر دانش و معرفت زیرسلطه رشد یابد‪ ،‬ماهیت روابط قوا بین سلطهگر و زیرسلطه تغییر خواهد کرد و چه‬
‫بسا روابط قوا از میان برود یا تغییر جهت دهد‪ .‬از این رو هر قدرتى مانع تحول دانش و رشد آنها در بیرون از‬
‫محدوده خویش میشود تا بتواند زیرسلطه را همچنان زیر سلطه خود نگه دارد‪ .‬بنابراین همواره قدرت میخواهد‬
‫حدود دانش زیرسلطه را خود معین کند و اجازه نمیدهد دانش زیرسلطه بر دانش او فزونی یابد‪ .‬مضاف بر این‪،‬‬
‫مسلطها از اینکه دانش به خدمت استقالل و آزادی و در نتیجه؛ رشد زیرسلطهها درآید‪ ،‬جلوگیری میکنند و‬
‫میخواهند همواره آن را در استخدام قدرت نگه دارند‪ .‬از این رو اگر دانش و معرفت زیرسلطه بخواهد از حدود‬
‫متناسب با روابط قوا‪ ،‬فراتر رود‪ ،‬سلطهگر «سانسور» را روش میکند‪ .‬بنابراین براى جلوگیرى از استقرار استبداد‬
‫در یک جامعه‪ ،‬باید دانش و معرفت جامعه از دانش و معرفتى که مىتواند با قدرت استبدادى سازگار شود‪ ،‬بیشتر‬
‫باشد‪ .‬در هر جامعه اى‪ ،‬استبداد برقرار گشته و دوام آورده است‪ ،‬یک عامل مهم آن اینست که هنوز دانش سازگار‬
‫با قدرت‪ ،‬از دانش عمومى بیشتر است و به این خاطر است که مستبدان ضد تعمیم دانش و معرفت مردم هستند و‬
‫بدون استثناء به ایدئولوژى متناسب با قدرت تقدم مىدهند‪ .‬حال با توجه به این روش قدرتمداری‪ ،‬زیرسلطهها‬
‫میباید برای رهایی از سلطه‪ ،‬در رشد روزافزون دانش و معرفت آحاد خویش بکوشند و سانسورها را بالمحل نمایند‬
‫تا بتوانند روابط قوا را از میان بردارند‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫‪4‬ـ دروغ پردازی و تمسک به بیان مبهم‬
‫یکی دیگر از روشهای قدرتمداری دروغ پردازی و دروغ گویی است چرا که با دروغ است که میتوان‬
‫زیرسلطهها را از حقوق ذاتیشان و نیز حقیقت وقایع غافل ساخت و بین سلطهگر و زیرسلطه تبعیض روا داشت‪ .‬اما‬
‫از آنجایی که دروغ امری ناحق است و از ویژگیهای حق «همه مکانی و همه زمانی بودن» است‪ ،‬پس عمر دروغ به‬
‫جهت همه زمانی نبودن‪ ،‬محدود خواهد بود و به جهت همه مکانی نبودن‪ ،‬با تغییر موقعیتها بالمحل خواهد گشت‪،‬‬
‫بنابراین سلطهگر برای اینکه بتواند از پیامدهای افشا شدن دروغهایش در گذر زمان و تغییر موقعیتها مصون بماند‬
‫و تفوق خود را نسبت به زیرسلطه حفظ نماید‪ ،‬نیازمند این میشود که بتواند تفسیر خود را از گفتار و رفتار و‬
‫کردار خویش تغییر داده و متناسب شرایط روز آنها را توجیه و تفسیر نماید‪ ،‬از این رو به هنگام تحمیل دروغها به‬
‫مخاطبانش‪ ،‬ابهام در کار میآورد تا هر زمان که مقتضی بود بتواند توجیه و تفسیر جدید و متناسب شرایط روز از‬
‫آنها ارائه دهد تا آن دروغها فاش نشوند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬زبان و بیان قدرت‪ ،‬باید به اندازه کافى مبهم بوده تا‬
‫داراى این قابلیت باشد که بتوان آن را با استراتژیها و تاکتیکهای گوناگون‪ ،‬بنا به اقتضا شرایط‪ ،‬سازگار نشان داد‪.‬‬
‫از این رو هر قدرتى که ابهام و تعبیر و تفسیرپذیرى بیان را از دست بدهد‪ ،‬محکوم به انحالل است‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬
‫‪4‬‬

‫به برخی از اصول قانون اساسی ایران میتوان اشاره نمود که با قیدی به مضمون اینکه «به شرطی که مخالف‬
‫موازین اسالم نباشد» مبهم گشتهاند و در هر زمان بنا به اقتضای شرایط میتوان از آنها تفسیرهای گوناگون ارائه‬
‫داد‪ .‬در مقابله با این روش قدرتمداری‪ ،‬تنها راهکار ثمربخش‪ ،‬انطباق و سنجش گفتارها و رفتارها و کردارها با‬
‫«ویژگیهای حق» است و تمیز دادن حقها از ناحقها با تمسک به تناقضیابی و تناقضزدائی و در نتیجه دریدن‬
‫پوشش دروغ و آشکار کردن حقیقت‪.‬‬
‫‪ 5‬ـ بکار بردن منطق صوری‬
‫منطق صوری ‪ ،‬یعنی اینکه صورت دو پدیده به جهت تشابهاتی که دارند‪ ،‬بدون در نظر گرفتن محتواهایشان‪،‬‬
‫مورد قیاس قرار گیرند و حکم یکی بر دیگری تعمیم داده شود‪ .‬به عبارت دیگر؛ در منطق صوری با قیاس صورتهای‬
‫دو پدیده‪ ،‬حکمی که متناسب بین صورت و محتوای یک پدیده است را به پدیده دیگر که فقط در صورت مشابه‬
‫پدیده اول است‪ ،‬تعمیم میدهند‪ ،‬مثالً میگویند چون ارث زن نصف ارث مرد است‪ ،‬پس دیه زن نیز نصف دیه مرد‬
‫است‪ .‬حال یکی از روشهای قدرتمداری بکار بردن منطق صوری است برای موجه جلوه دادن احکامی که قدرتمدار‬
‫صادر میکند‪ .‬قدرتمدار با بکار بردن منطق صوری‪ ،‬در مقام زیرسلطه از حقوق ذاتی خویش غفلت میکند و در‬
‫مقام سلطهگر آن حقوق را به نحوی میپوشاند تا زیرسلطه از آنها غافل شود‪ .‬بدین روش با غفلت از حقوق ذاتی‪،‬‬
‫توجیهات مورد نظر قدرتمدارها مورد پذیرش قرار گرفته‪ ،‬روابط قوا برقرار شده یا بقاء مییابد‪ .‬به عنوان مثال؛ رشد‬
‫و سازندگی پدیدهای تدریجی است و دفعتاً مقدور نمیباشد‪ ،‬حال اگر صورت این پدیده را که تدریجی بودن است‬
‫با صورت پدیده اصالحات سیاسی به منظور تغییر بنیادین در ساختار قیاس کنیم‪ ،‬بنا بر منطق صوری حکم‬
‫میشود که با اصالحات تدریجی میتوان در ساختار سیاسی تغییر بنیادین ایجاد نمود‪ ،‬حال آنکه هر سیستمی که‬
‫اصالح شود‪ ،‬نه تنها هیچگاه تغییر بنیادین نخواهد یافت‪ ،‬بلکه پایدارتر هم میگردد‪ ،‬چرا که «اصالح»‪ ،‬همیشه در‬
‫جهت پایدارتر کردن است‪.‬‬
‫در پایان‪ ،‬شایان ذکر است که عدم شناخت «ویژگیهای حق» از جانب آحاد مردم‪ ،‬راه را برای بکار بردن‬
‫روشهای قدرتمداری هموار ساخته‪ ،‬و زیست توحیدی را به زیست بر مدار قدرت و قدرت پرستی مبدل میسازد‪ .‬از‬
‫این رو شایسته و بایسته است آنانی که خواهان رستگاری و سعادت روزافزون هستند‪ ،‬با شناخت «ویژگیهای حق»‬
‫در شناخت حقیقت و واقعیت امور بکوشند‪ ،‬و سهم و نقش خود را در تغییر روابط قوا به روابط توحیدی ایفا نمایند‬
‫تا بتوانند زندگی خودانگیخته‪ ،‬مستقل و آزاد و در نتیجه رشد روزافزون را برای خود به ارمغان آورند‪.‬‬
‫نیما حق پور ـ مهر ‪3131‬‬
‫‪nima.haghpoor@gmail.com‬‬

‫‪ 1‬ـ مقاله «قدرت چیست؟»‪ ،‬ابوالحسن بنیصدر‪ ،‬وبسایت انقالب اسالمی در هجرت‪ ،‬پاییز ‪.3132‬‬
‫‪ 2‬ـ همان‬
‫‪ 1‬ـ رجوع کنید به مقاله «ویژگیهای قدرت‪ ،‬ویژگیهای حق»‪ ،‬نیما حق پور‪ ،‬وبسایت انقالب اسالمی در هجرت‪ ،‬شهریور ‪3131‬‬
‫‪ 4‬ـ رجوع کنید به مقاله «توحید‪ ،‬روابط قوا‪ ،‬ثنویتها و موازنهها»‪ ،‬نیما حق پور‪ ،‬وبسایت انقالب اسالمی در هجرت‪ ،‬مرداد ‪3131‬‬
‫‪ 5‬ـ همان‬
‫‪ 6‬ـ مقاله «ویژگیهای قدرت‪ ،‬ویژگیهای حق»‪ ،‬نیما حق پور‪ ،‬وبسایت انقالب اسالمی در هجرت‪ ،‬شهریور ‪3131‬‬
‫‪ 7‬ـ کتاب «زن و زناشویی»‪ ،‬ابوالحسن بنیصدر‪ ،‬انتشارات انقالب اسالمی‪ ، 3167 ،‬مبحث «چهار قاعده قدرت»‬

‫‪5‬‬