notatek pl zagadnienia i odpowiedzi z historii gospodarczej (PDF)

D: Opisa ie harakterysty z y h periodyza ji dziejów arksiz
Periodyzacja (z gr. periodos- okres, ieg zasu to podział okresu dziejo ego a
iejsze od i ki zaso e. Ma a elu określe ie i yodrę ie ie głó y h etapó
dzieja h ludzkoś i oraz skaza ie aż y h pu któ
historii.
W roku 1859 niemiecki ekonomista Karol Marks st ierdził, że dzieja h ludzkoś i
ist ieje pra idło e astępst o do i a ji określo y h sposo ó produk ji i a tej
podsta ie yróż ił for a je społe z o-ekonomiczne (stadia roz oju społe ze st a :
1. Wspól ota pier ot a
2. Formacja niewolnictwa
3. Formacja feudalizmu
4. Formacja kapitalizmu
5. Formacja socjalizmu
Prze hodze ie z jed ej for a ji do drugiej jest rezultate trze h pro esó za hodzą y h
każdej z i h:
1. Wzaje e oddziały a ie zło ieka i przyrody pro esie produk ji ; pra o postępują ego
roz oju sił yt ór zy h
2. Pra o ko ie z ej zgod oś i stosu kó produk ji z haraktere sił yt ór zy h
3. Pra o ko ie z ej zgod oś i ad udo y z azą eko o i z ą
W ten sposó
otore dziejó staje się roz ój arzędzi pra y, a zy ikie te dzieje
dy a izują y
alka klaso a
Ko kure yj ą- w stosunku do marksizmu- propozy ję periodyza ji dziejó ludzkoś i
przedsta ił
roku a eryka ski eko o ista Walt ‘osto . Według iego każde
społe ze st o prze hodzi drodze do o o zes oś i pię stadió roz oju y iliza uj ego
oparty h a kryteriu postępu te h i z ego.
1. Stadiu społe ze st a i gospodarki trady yj ej- utożsa ia e z gospodarką
feudal ą, e huje je do i a ja rol i t a
2. Stadiu społe ze st a przejś io ego- postęp roz oju arzędzi produk ji,
zrastają i esty je produk je a ufakturo ą, roz ija się ha del ś iato y
3. Stadium startu rozwoju gospodarczego- g ałto y roz ój gospodar zy, przeło
postępie te h i z y
y iku którego zra ta ydaj oś
prze yśle i
rolnictwie
4. Stadiu społe ze st a dojrzałoś i- roz ój
iej aż y h sektoró gospodarki,
draża ie o o zes y h te h ologii, pod osze ie ykształ e ia spe jaliza ji
siły ro o zej.
5. Stadiu społe ze st a aso ej ko su pcji-gospodarka uzyskuje ożli oś
produkowania wszystkiego, czego chce.

W pole i e z Markse , ‘osto z ajdo ał iągłoś history z ą pro esu zrostu
gospodar zego. ) ra ał u agę a ogro ą rolę zy ikó pozaeko o i z y h pro esie
gospodarki. U ażał, że działa ia i ludzki i kieruje ie tylko hę zysku, ale także ładzy,
itp.
K: Szkoła „A ales”, „New e o o i history”, długie ykle Ko dratiewa
1) Grupa historykó piszą y h do fra uskiego zasopis a założo ego
r. przez Mar a
dlo ha i Lu ie aFe re a. dada zja iska history z e ś isłej spółpra y z ielo a
dyscyplinami naukowymi (m.in. historia gospodarcza, ekonomia, socjologia, medycyna,

geografia . dada historie struktur, a ie faktó ; przedkłada ada ia a „długiej fali” przed
opis i przyczynkarstwo.
2) „No a historia gospodar za” z a a też klio etrią upra ia a przez grupę eko o istó i
historykó gospodar zy h od lat pię dziesiąty h XX . Stosują zasady spół zes ej teorii
eko o ii i a alizę iloś io ą, oraz etodę ada zą opartą a sta ia iu pyta
języku
teorii eko o ii i eryfiko a iu i h poprzez odele ate aty z e przy róż y h założe ia h.
Przedstawiciele: Robert Fogel i Douglas North
3) Teoria Mikołaja Ko dratie a- rosyjskiego ekonomisty- opisa a pra y pt. „Długie ykle”
yda ej
r, która st ierdzała ykli z oś roz oju gospodarki ś iato ej z ierzają ej
do rozk itu przez sta iliza ję i s hyłek do po o ego zrostu i rozk itu. Cykle fale
o ej o ały trzy przedziały zaso e: . Ok
-1844, 2. 1844-1896, 3. 1896-1920
K: Niewol i two starożyt e zy się harakteryzowało ; kolo at
1) Syste
ie ol i zy polegał a ist ie iu ludzi, którzy sta o ili łas oś innych ludzi lub
instytucji. Nie ol i t o a ty z e doty zyło szystki h ras. W Gre ji i ‘zy ie ie ol ik ył
łas oś ią jego łaś i iela, ie posiadał pra pu li z y h, ył trakto a y jako „ arzędzie
ó ią e”, ył przed iote kup a, daro iz y. Na Ws hodzie ie ol i y yli ludź i
aj iższej kategorii, ale ieli o hro ę pra ą i igdy ie yli trakto a i jak rze zy.
2) Kolo o ie yła to grupa ol ej lud oś i iorą a od łaś i ieli latyfu dió działki zie i
użytko a ie za opłatę dzierża ą; po zątko o ył to zy sz pie ięż y, pote - oddawanie
zęś i plo ó .
D: Cechy feudalizmu jako ustroju
Feudaliz jako ustrój społe z o-gospodarczy o ej o ał rozległe ramy czasowe od V do XII
ieku, a a za hodzi Europy prakty z ie do XVIII. Waru ki roz oju feudaliz u po stały raz z
upadkie Cesarst a )a hod iorzy skiego, który dodatko o pogłę ił ist ieją y regres gospodar zy.
Charakterysty z ą e hą tego ustroju yła podzielo a łas oś zie i. Pa feudal y posiadał
łas oś z ierz h ią ad ałą zie ią, a hłop zaś rozporządzał łas oś ią użytko ą od iesie iu
do użytko a ej przez sie ie pa skiej zie i . W skutek raku peł ej łas oś i zie i hłopi usieli za
jej użytko a ie ś iad zy a rze z pa a re tę feudal ą. Ist iały trzy rodzaje re ty:
1) Naturalna- da i y
aturze z oża, i o, skóry
2) Odrobkowa- pa sz zyz a: ro o iz a hłopska a rze z pa skiego gospodarst a
łas ego
3) Czynszowa- dzierża a: opłaty pie ięż e
Uzależ ie ie hłopa od pa a feudal ego ogło y trojakie:
1) Gruntowe- doty zyło o o szystki h hłopó i y ikało z pa skiej z ierz h oś i gru tu.
Jego yraze
yła re ta feudal a
2) Osobiste- oz a zało o o pra o łas oś i pa a do hłopa, yrażają e się przy iązaniem
do ziemi
3) Sądo e- tzw. jurysdykcjapatrymonialna- pra o pa a do sądze ia s oi h podda y h
D: S harakteryzuj z ia y w rol i twie śred iowie za
)ako ze ie isz zą y h ajazdó
or a ski h, ęgierski h i ara ski h przy iosło od XI
ieku z a zą y roz ój rol i t a i osad i t a.
I te syfika ja rol i t a przeja iała się podda a iu upra ie tere ó do tej pory ie
użytko a y h pusz z, ieużytkó , pro adze iu o y h te h ik rol y h. Sz egól e z a ze ie
iało zastoso a ie trójpoló ki, etody polegają ej a podziale upra ia ego o szaru a trzy pola:

a jed y sia o z oże jare, a drugi - ozi e, trze ie pole ugoro ało. Poz oliła o a z iększy areał
o /
poró a iu do stoso a ej ześ iej d upoló ki.
Dużą role odegrali Mauro ie, za pośred i t e który h rozpo sze h io o o e źródła
e ergii: ły y od e i iatro e. Ulepszo o o ró kę żelaza dzięki ze u upo sze h iły się arzędzi
takie jak kosa czy sierp.
D: Miasta w gospodar e śred iowiecznej
Miasta europejskie yły zęś io o yły ko ty ua ją iast ist ieją y h a tere ie I periu
‘zy skiego przykłada i taki h iast są ‘zy , Paryż, Neapol . )asad i ze z a ze ie iały elo e
działa ia ładzy ad i istra yj ej roz ijają ej sie iejską przez zakłada ie o y h iast.
W okresie XI-XII . iasta za hod iej Europy to zyły alki o ol oś oso istą ieszka ó
oraz o sa orząd pod prze od i t e tz . Ko u
iejski h. Wol oś uzyski a o przez kr a e
po sta ia lu droga pokojo ą przez ykupie ie od feudała przy ileju adają e u iastu pra a
iejskie i sa orząd. Sa orząd iejski oz a zał ożli oś : y iera ia łas y h orga ó
ładzy,
orga izo a ia łas y h sadó , posiada ia łas ej siły z roj ej, pro adze ia łas ej polityki
gospodarczej i finansowej.Ist ieją e już ześ iej iasta uzyski ały przy ileje loka yj e, które
ada ały i pra a iejskie.
K: Feudal a włas oś podzielo a; re ta feudal a; podda stwo hłopów; trójpolówka; e h w
śred iowie zu i epo e owożyt ej
1) Charakterystyczna cecha ustroju feudal ego: pa feudal y posiadał łas oś z ierz h ią
peł ą ad ałą zie ią, a hłop zaś łas oś użytko ą od iesie iu do użytko a ej przez
siebie ziemi pan
2) Po i oś i jakie ś iad zyli o e pa a hłopi za użytko a ie i h zie i. Trzy rodzaje re ty
feudal ej patrz góra
3) Podda st o hłopó zyli uzależ ie ie hłopa od pa a. Trzy rodzaje patrz góra
4) Trójpoló ka polegała a podziale upra ia ego o szaru a trzy pola: a jed y sia o z oże
jare, na drugim- ozi e, trze ie pole ugoro ało. Co roku z ie ia o z ie ia o kolej oś
upra a posz zegól y h pola h. W poró a iu z d upoló ką użytko a y areał z iększył
się o / .
5) Cech- orga iza ja zrzeszają a rze ieśl ikó jed ej spe jal oś i oraz zelad ikó . Fu k je
cechu:
 Produkcyjne- określe ie roz iaró produk ji i ko trola jakoś i yro ó
 Szkoleniowe- ko trola kształ e ia
 Sądo i ze- ustala ie reguł ży ia e hu
 Religijne- a oże st a
 Militarne- organizacja milicji miejskiej
 Towarzysko-kulturalne i samopomocowe- spól e u zty i za a y, po o dla dó i
sierot
D: Odkrycia geograficzne i ich konsekwencje ekonomiczne
Poszuki a ie orskiej drogi do I dii
elu pozyski a ia korze i i krusz ó szla het y hzłota i sre ra to eko o i z e przy zy y odkry geografi z y h XV i XVI .
Naj ześ iej poszuki a ia ó drogi rozpo zęli żeglarze portugals y spiera i przez księ ia
He ryka Żeglarza. Dotarli o i ajpier do )atoki G i ejskiej, astęp ie do Przylądka Do rej Nadziei i
resz ie do y rzeży I dii Vas o da Ga a
r. . W
Krzysztof Kolu
podjął pró ę
dopły ię ia do I dii- dotarł do jed ej z ysp ar hipelagu daha a przeko a y, że to y rzeża Azji.

Dopiero A erigo Vespu i
r. do hodzi do przeko a ia, że Kolu
odkrył o y ko ty e tA erykę.
Ekspa sja ze ętrz a Europej zykó spo odo ała ielkie z ia y ha dlu, które określa
się ia e re olu ji ha dlo ej, zyli: glo aliza ja gospodarki roz i ię ie się ha dlu
tra so ea i z ego , roz ój o y h e tr ha dlo y h tj. Liz o a, Se illa, A t erpia, poszerze ie
asorty e tu to aró kolo ial y h- ka a, her ata, tyto , kakao. Bardziej negatywnym skutkiem
odkry geografi z y h yła i fla ja o etar a re olu ja e . Na skutek apły u dużej iloś i
krusz ó - złota i sre ra- z kolo ii hiszpa ski h po stał e ha iz i h i fla ji zyli spadek artoś i
sre ra. W ko sek e ji tego zrosły e y artykułó rol y h z łasz za z óż hle o y h .
D: Na zy polegał dualiz w syste ie gospodar zy
li ia rzeki Ła y
Do odkry geografi z y h roz ój Europy )a hod iej i Ws hod iej prze iega podo y
tempie. Od poło y XV ieku astępuje rozdziele ie roz oju rol i t a europejskiego który osi
az ę dualiz u agral ego. Gra i a d ó h syste ó rol y h s hod iego i za hod iego ustaliła
się a rze e Ła ie.
) ia y rol i t a a za hodzie szły ido z ie kieru ku gospodarki kapitalisty z ej.
Odstąpie ie od przy usu polo ego, które przeja iło się pro esie ogradza - rozdziele ie o szaró
spól y h iedzy lorda, a hłopak adek at ie areału użytko a y h gospodarst . Po ad to
pa sz zyz a spiera a yła przez pra ę aje ą, podsta o y ś iad ze ie
rol i t ie stał się
czy sz pie ięż y, a rola kapitału zrosła. Upo sze h ie ie rol i t a z prze ysłe
p. hó o ie
A gilii, „o e zjadły ludzi” To asz Morus
Nato iast s hód roz ijał jed ostro ą produk je polo ą. Podsta ą gospodaro a ie yła
gospodarka folwarczno-pa sz zyź ia a oparta a refeudalizacji hłopó przez szla htęi t orze iu
fol arkó , zyli gospodarst pa ski h zorie to a y h a upra ę z oża, a które popyt po ielki h
odkry ia h geografi z y h z a z ie zrósł.
Wido z e yły ró ież dyspropor je dziedzi ie społe z ej: a za hodzie zrosła rola
o ej szla hty oraz iesz za st a, ato iast a s hodzie u o ił się syste feudal y oparty a
podda st ie hłopó , sła oś i iast i do i a ji polity z ej arst y szla he kiej. Ko sek e ja
tego yło postępują e za ofanie gospodarcze wschodu Europy
K: Rewolucja cen; procesogradza ; gospodarka folwar z o-pa sz zyź ia a
1) I a zej i fla ja o etar a, iała iejs e XVI . Wy oła a apły e dużej iloś i
krusz ó z kolo ii hiszpa ski h, ko sek e ją zego ył e ha iz i fla ji krusz ó zyli
spadek artoś i sre ra o spo odo ało auto aty z y zrost e to aró i usług. Do
i y h przy zy re olu ji e ależą: zrost li z y lud oś i, o z iększyło popyt a ży oś ,
szy szy o ieg pie iądza, elo e psu ie pie iądza
2) Pro es ający miejsce od XVI-XVIII . A glii. Ogradza ie oz a zało odejś ie od
harakterysty z ego dla trójpoló ki przymusu polowego zastąpio ego aso ą hodo lą
owiec) i podział o szaró
spól y h iędzy lorda, a hłopó propor jo al ie do areału
użytko a y h gospodarst . Lordo ie odgradzali te o szary ży opłote lu
urkie stąd
nazwa ogradza ie ato iast z i zy zosta ali hłopi ezrol i, którzy zosta ali
ro ot ika i rol y i u ielki h łaś i ieli lu ogaty h hłopó al o po iększali szeregi
biedoty.
3) Model gospodarki pa ują y od ko a XV do II poło y XVI wieku w Europie wschodniej
opierają y się a pro esa h refeudaliza ji podporządko a ie so ie hłopó przez szla htę .
W iejs a da y h, łas y h gospodarst feudałó po sta ały fol arki- gospodarstwa
pa skie zorie to a e a upra ę z oża, a który h pra o ali hłopi pa sz zyź ia i.

Ista iłyd a rodzaje fol arkó : z iąza y z ry kie ze ętrz y i z iąza y z ry kie
e ętrz y .
D: Wskaż drogi rozwoju gospodarek śred iowie z y h w XVII i XVIIIw
K: Na zy polegał bulionizm; merkantylizm; kameralizm; kompanie handlowe; akty nawigacyjne
1) Bulionizm- (bulionizm- od bullion szta a złota lu sre ra syste
o etar y, który

artoś pie iądza papiero ego z ajduje s ój odpo ied i

rezer ie krusz o ej.

2) Merkantylizm- kieru ek roz ijają y się gło ie XVII ., do przedsta i ieli ależeli .i .: Jea
Bodin, Jean Colbert, Barthelemy de Laffemas. Podsta o y założe ie
yło przeko a ie,
że o oga t ie kraju de ydują zgro adzo e zaso y krusz ó sre ra i złota . Jest to potęga
tr ała prze i ie st ie do dó r ie tr ały h. Po i o się szelki i sposo a i
po iększa zaso y krusz ó . Póź iej uz a o, że ele pa st a po i o y uzyski a ie
dodat iego ila su ha dlu zagra i z y , a y pie iądz krusz o y ś iąga do kraju. Za
środki osiąga ia tego elu uz a o:
a) Protekcjonizm celny- dąże ie do dodat iego ila su ha dlo ego
b) Popieranie rozwoju produkcji krajowej
c) Dąże ie do sa o ystar zal oś i
d) Popieranie polityki kolonialnej
e) Popiera ie zrostu li z y lud oś i
f) Akty e kształto a ie gustó i przyz y zaje ko su p yj y h lud oś i
3) Kameralizm- kieru ek eko o i z y roz i ięty Nie ze h głó ie Prusa h oraz
Austrii w XVII- XVIII w. Nazwa po hodzi od ła i skiego sło a „ a era" oz a zają ego iz ę,
skar ie lu skar pa st a. Jest to odmiana merkantylizmu. Przyjmuje wszystkie tradycyjne
zasady erka tyliz u dodat i ila s ha dlo y, protek jo iz el y itp. skupia się jed ak
a spra a h fiskal y h dot. Skar u pa st a . )a głó y el u aża o po iększa ie
do hodó pa ują ego, gdyż po yśl oś ład y iała y ró oz a z a z po yśl oś ią
kraju. Głó y kieru kie działa ie ył ha del, le z rol i t o i pod iesie ie skaź ika
przyrostu lud oś i. ‘oz ój a ufaktur. Kolo iza ja e ętrz a- roz ój i frastruktury.
Reformy- ogra i ze ie podda st a i o iąże hłopski h. Przedsta i iele: Veit Lud ig o
Seckendorff i Johann von Justi
4) Kompanie handlowe- ają y h ko trolo a ha del a da y tere ie
5) Aty nawigacyjne- zostały

yda e y al zy z pośred i t e
ha dlu oj a z
Hola dią , Kolo ie a gielskie ie ogą sa odziel ie pro adzi ha dlu z
cudzoziemcami

D: Wskaż a przesła ki i głów e etapy a gielskiej rewolu ji ha dlowej
Od poło y XVIII . rozpo zęły się A glii do iosłe z ia y produk ji prze ysło ej, które
uzyskały ia o a gielskiej re olu ji prze ysło ej
-1830)
Przesła ki prze rotu prze ysło ego oż a sklasyfiko a
astępują y h kategoria h:
a) Demograficzne- z a zą y zrost li z y lud oś i XVIII ., popyt a ży oś i to ary
aso e tekstylia , podaż siły ro o zej
b) Przyrodnicze- korzyst a sytua ja suro a: zaso y iejs o e ęgiel ka ie y, ruda
żelaza, eł a oraz z kolo ii. ‘oz i ięta i frastruktura: sie dróg lądo y h i ka ałó
śródlądo y h.
c) Technologiczne- ysoki odsetek rze ieśl ikó , i o a je te h ologi z e, ysoka
technologia, prawo patentowe (od 1623)

d) Ekonomiczne- roz ój to aro ego rol i t a re olu ja agral a , popyt a aso e
do ra ardzo od e a eł ia e , efekty y ry ek z ytu ieś, klasa śred ia, kolo ie ,
dostatek kapitałó
e) Naukowe- roz ój auki z łasz za fizyki, e haniki, chemii), upowszechnienie
stoso a ia ekspery e tó auko y h
f) Ustrojowe i instytucjonalne- poszerza ie ol oś i i s o ód jed ostki, u o ie ie pra
łas oś i, spra y syste
a ko y, sta il a ładza polity z a, tolera ja religij a
‘e olu ję prze ysło ą dzieli się a astępują e etapy:
1. Me ha iza ja prze ysłu lekkiego- aj ześ iej do zekał się udosko ale
e ha i z y
prze ysł łókie i zy, gdyż rę z e przędze ie yło dla pra o ikó trud e do
opa o a ia, a jed o ześ ie popyt a yro y łókie i ze ył ardzo duży. Pier szą
przędzarkę e ha i z ą sko struo ał
r. Hargrea es tz . „spi i g je y”
2. Hut i t o i o ró ka żelaza- zastąpie ie ęgla kokse
hut i t ie- rodzina Darby.
Piece pudlarskie
3. No e źródło e ergii- w 1769 James Watt, laborant z Uniwersytetu w Glasgow
udosko alił ześ iejszą „ a hi ę og io ą” t orzą rze zy isty sil ik paro y- aszy ę
paro ą.
4. Transport kolejowy- loko oty a, kolej to aro a, kolej pasażerska
D: Na zy polegał klasy z y li eraliz przeło u XVIII/XIX w (konkretny ustrój, ge eza
Źródeł li eraliz u gospodar zego ależy doszuki a się pogląda h fizjokrató fra uski h
z drugiej poło y XVIII . i a gielskiej klasy z ej eko o ii polity z ej z tego sa ego okresu.
Li eraliz gospodar zy oz a zał dąże ie do uzyska ia trze h sfera h ży ia społe z ego
peł ej ol oś i:
1. Wol oś i jed ostki- o oz a zało alkę prze i ko podda st u oso iste u i
gru to e u hłopó oraz prze i ko o ożyt e u ie ol i t u.
2. Wol oś i działal oś i gospodar zej- tz . Woloś prze ysło a- swobodne dysponowanie
s oi kapitałe
3. Wol oś i ha dlo ej- zyli s o od ego przepły u to aró
e ątrz da ego pa st a
oraz iędzy pa st a i; z iesie ie eł protek yj y h; ol oś żeglugi a orza h i
oceanach.
Teoretykie li eraliz u gospodar zego ył Ada SMITH.
K: Fizjokratyz ; Ada S ith; kodeks ywil y Napoleo a data, okoli z oś i, o zawierał, dla zego
o i
ówi y
1) Fizjokratyzm- z gre kiego „rządy atury”, kieru ek yśli eko o i z ej ukształto a y e
Fra ji drugiej poło ie XVIII ., t ór a Fra ois QUESNAY, jego z ole i y przyjęli az ę
eko o istó
 Opozycja wobec merkantylizmu i protekcjonalizmu handlowego
 Źródłe
oga t a kraju jest rol i t o → daje produkt czysty
 Prze ysł i ha del działal oś ią jało ą
 „porządek atural y” opiera się a łas oś i yłą z ej i ol oś i oso istej
 Postulat iesie ia ol oś i ha dlu, z iesie ia eł e ętrz y h, o opoli
produk yj y h , e hó

fizjokrata zakłada ist ie ie porządku atural ego, z którego ypły ają proste i oso iste
pra a określają e aru ki działal oś i gospodar zej, ele gospodarki jest przyrost dó r i

jedy ie rol i t o przy osi produkty ez u iejsze ia aterii, z której po staje zyli z
ziemi) – produkt czysty.
‘ze iosło i prze ysł to ie yt ór zoś , a przet órst o. Przet órst o i y ia a ha del
są określo e przez fizjokrató jako jało e.
Masa spoży a y h i yt arza y h suro ó jest yt ore rol i t a i zrost tej asy
aru kuje roz ój ałej gospodarki.
Polityka gospodar za a polega a łaś i y od zyta iu porządku atural ego.
Fu da e ta i tego porządku są:
- yłą z a łas oś ;
- ol oś oso ista.
Quesnay dzielił społe ze st o a trzy grupy:
 ś ie ki h i du ho y h łaś i ieli zie ski h
 klasę rol ikó
 klasę jało ą rze ieśl i y, a ufakturzyś i, kup y, ol e za ody .
2) Adam Smith (1725 - 1790) „dada ia ad aturą i przy zy a i oga t a
arodó "
Według S itha:
Ży ie gospodar e i rządzą e i pra a ają harakter o iekty y iezależ y od oli
ludzkiej).
Pa uje auto atyz ży ia gospodar zego i dlatego past o ie po i o się ogóle trą a
gospodarkę. ‘olę pa st a S ith spro adza do trze h podsta o y h zada :
 o hro a porządku e ętrz ego p. przez stoso a ie pra a
 zape ie ie ezpie ze st a ze ętrz ego
 ingerencja w te dziedziny gospodarki i w takim zakresie, w jakim brak inicjatywy
pry at ej lu jest o a ie ystar zają a.
Źródłe
oga t a arodó jest pra a. doga t o społe z e ierzy się ielkoś ią dó r
uzyska y h przez pra ę ludzką. Wydaj oś pra y uzależ io a jest od jej podziału
manufakturach.
3) Kodeks cywilny Napoleona I, wprowadzo y
roku, g ara to ał:

ol oś oso istą
 ró oś o e pra a

ietykal oś ajątko ą

ol oś ha dlu.
Kodeks Cy il y jest do dziś uz a a y za fu da e tal y doku e t, który
yz a zył ka o pra a sta o io ego
o ożyt ej Europie i a ś ie ie.
D: Przyczyny i skutki eksplozji demograficznych XIXw
W XIX . Europa i A eryka Pół o a kro zyły okres g ałto ego zrostu li z y lud oś i
z a ego eksplozją lu re olu ją de ografi z ą.
Podsta o ą przy zy a eksplozji de ografi z ej yło z iejsze ie u ieral oś i, a przez to
zrost skaź ikó przyrostu atural ego lud oś i i ydłuże ie ży ia ludzkiego. U ieral oś yła
ha o a a sz zegól oś i przez: ogól y postęp y iliza yj y- lepsze odży ia ie, upo sze h ie ie
higie y oso istej, roz ój auk edy z y h- nowe farmaceutyki, szczepionki przeciw chorobom
zakaź y , środki z ie zulają e.

Jed y z efektó
zrastają ego przelud ie ia Europy yła e igra ja za orska do o u
A eryk, rzadziej a i e ko ty e ty. Drugi postęp ur a iza ji: zrost ielkoś i iast i
po iększe ie się i h zalud ie ia oraz zrost odsetka lud oś i ieszkają ej
iasta h stosu ku
do odsetka lud oś i iejskiej.
D: Na zy polegała rewolu ja agral a XIX w.
‘e olu ją Agral ą azy a y ałoś przekształ e rol i t a trady yj ego
o o zes e i
to aro e XIX . oparte a zdo y za h auki i te h iki. Wyróż ia się jej d a aspekty: te h i z y
doty zą y przede szystki za hod iej Europy i społe z y środko o s hod iej Europy, a
s hód od Ła y
Wśród te h i z y h aspektó re olu ji agral ej yróż i oż a: o y syste upra y
ziemi- płodoz ia , e ha iza ja pra rol y h- aszy y rol i ze apędza e przez aszy y paro e
p. sie ik e ha i z y , i te sy e a oże ie- a oże ie o or ikie przestało y
ystar zają e, y alezie ie a ozó sztu z y h, o e rośli y upra e- ograniczenie upraw
z ożo y h skutek stoso a ia płodoz ia u, rozpo sze h ie ie upra zie iakó , urakó
cukrowych, kukurydzy, intensyfikacja hodowli- o e gatu ki z ierząt hodo la y h, etery aria
Społe z o-ekonomiczne aspekty rewolu ji agral ej: po iąza ie rol i t a z prze ysłe prze ysł rol o-spoży zy, po iąza ie rol i t a z auką i oś iatą- szkolnictwo i badania naukowe,
umocnienie kapitalizmu w rolnictwie- odel pruski i fra uski, lik ida ja stosu kó feudal y h
Europie Środkowowschodniej- u łasz ze ie hłopó , e a ypa ja lud oś i iejskiej- hłop
obywatelem
D: Wskaż głów e zjawiska epoki kapitaliz u o opolowego do I WŚ
W ostat iej ier i XIX . roz i ięty h gospodarka h ś iato y h arastały o e
zja iska, które zde ydo ały o przejś iu od klasy z ego kapitaliz u li eral ego do kapitaliz u
monopolistycznego.
Pierwszy etap (1870to zjed o ze ie Nie ie i Wło h z ydarze polity z y h
europejski h , ko ie
oj y se esyj ej Sta a h )jed o zo y h
lu po zątek reform w
Japo ii
z ydarze polity z y h pozaeuropejski h .
) eko o i z ego pu ktu idze ia po zątkie pro esó
o opoliza ji gospodarki jest
kryzys gospodarczy 1873r. zako ze ie tej fazy przyj uje y a po zątek I WŚ.
D: Opisz zjawisko koncentracji i importu kapitalizmu
Kolej ą harakterysty z ą dla gospodarki drugiej poło y XIX ieku e hą, yła ko e tra ja
produk ji i zastąpie ie ol ej ko kure ji przez gospodarkę o opolisty z ą, zyli taką, gdzie
do i ują ą pozy ję osiągało jed o lu kilka aj iększy h przedsię iorst . Mo opole, zyli
zrzesze ia fa ryk i spółek, sta ały się jedy y i produ e ta i określo y h to aró i ogły
dykto a i h e y. Wielkie fir y potrze o ały też zęsto dodatko ego kapitału a s ój dalszy
roz ój. Spo odo ało to po sta a ie spółek ak yj y h, który h każdy, aj iejszy a et
ak jo ariusz iał s ój ie ielki udział i ógł party ypo a
zyska h.
K: ur a iza ja w XIX w; igra je w XIX w; płodoz ia ; uwłasz ze ie hłopów; o opolizacja;
kartel; koncer; syste waluty złotej; Meiji
1) Urbanizacja- zespół prze ia społe z o-ekonomicznych, kulturowych i przestrzennych
pro adzą y h do roz oju iast, zrostu i h li z y, po iększa ia się odsetka lud oś i
iejskiej ogól ej li z ie lud oś i pa st a, rozszerza ia się o szaró
iejskich.Zjawisko
ur a iza ji, z iąza e z pro ese industrializacji, poja iło się pod ko ie XVIII ., ajpier

Anglii, potem w krajach Europy Zachodniej, USA i Japonii, a na początku XX . Europie
Środko ej i Ws hod iej
2) Migracje
3) Płodoz ia - syste upra y roli, który yeli i o ał
iej efekty ą trójpoló kę, od której
róż ił się rakie zęś i ugoru zastąpio ej kolej y
astępst e rośli upra y h.
Płodoz ia z iększył areał upra y o / , ale też y agał do rego a oże ia.
4) U łasz ze ie hłopó - nadanie hłopo
a łas oś użytko a ej przez i h zie i,
połą zo e ze z iesie ie o iąże feudal y h a rze z pa a feudalnego (szlachcica),
czylipa sz zyz y, czynszu. U łasz ze ie ogło astąpi za odszkodo a ie lu ez
odszkodowania.
5) Monopolizacja-proces powstawania monopoli
ysoko roz i iętej gospodarce
kapitalistycznej, ędą y efekte ko e tra ji kapitału i produkcji.
Głó y i skutka i o opoliza ji są: z jed ej stro y - z iększe ie, uspra ie ie i
u o o ześ ie ie produk ji, z drugiej zaś - ograniczenie wolnorynkowej konkurencji;
przeja iają ej się .i . dykto a ie e przez o opolistó ; ogra i ze iu egaty y h
rezultató ko e tra ji gospodar e służą pra a i i stytu je a ty o opolo e.
6) Kartel- jede z rodzajó porozu ie
iędzy zrzesze ia i pro esie o opoliza ji. Skupia
przedsię ior ó tej sa ej ra ży, którzy ustalają spól e e y suro ó i yro ó oraz
warunki sprzedaży, ale za ho ują y h odrę oś pra ą; Sta a h )jed o zo y h
uży a o az y trust
7) Koncer- jede z rodzajó porozu ie
pro esie o opoliza ji. Łą zy przedsię iorst a o
odrę ej oso o oś i pra ej, ale ależą y h do tego sa ego łaś i iela; koncer y ogły
o ej o a iele przedsię iorst tej sa ej ra ży tz . Ko e tra ja pozio a ądź
przedsię iorst a zaje ie uzupeł iają y h się gałęzi prze ysłu.
8) Syste
aluty złotej- zy ik i tegrują y drugiej poło ie XX . da ki e tral e yły
zo o iąza e do utrzy y a ia rezer y złota i e ito a ia pie iędzy papiero y h
propor jo al ie do ielkoś i ty h rezer . ‘ządy ie iały ożli oś i dodruko a ia
pie iędzy papiero y h a pokry ie s ego defi ytu udżeto ego. Wypusz ze ie do o iegu
dodatko y h pie iędzy po odo ało zrost e krajo y h, zyli skutek i fla yj y, i da ało
implusy do wzrostu gospodarczego.
9) Meiji- epoka oś ie e ia Japo ii lata h
, pod rząda i Mutsuhito. Podczas niej
pro adzo o Japo ii o oś i ś iato ej y iliza ji po zta, kale darz gregoria ski,
telegraf , ko sek e t ie lik ido a o syste feudal y, przepro adzo o refor ę rol ą,
popiera o roz ój prze ysłu ykorzystują podatki a ele i esty yj e. Do zasu y u hu I
WŚ Japo ia yła pier szy i jedy y pa st e azjaty ki , które kro zyło a drogę
postępu y iliza yj ego.
D: Opisz zasady refor y uwłasz ze iowej hłopów
U łasz ze ie hłopó – nadanie hłopo
a łas oś użytko a ej przez i h zie i,
połą zo e ze z iesie ie o iąże feudal y h a rze z pa a feudal ego szlachcica),
czylipa sz zyz y, czynszu. U łasz ze ie ogło astąpi :
 za odszkodo a ie z reko pe satą fi a so ą dla pa a feudal ego ,

ez odszkodo a ia ez tejże reko pe saty .
Odszkodo a ie ógł ypła i sa hłop lu skar pa st a. W ty przypadku ładze zęsto
"ukry ały" su y odszkodo a ze pod yższo y h podatka h hłopski h, tak że fakty z ie to
jed ak łoś ia i po osił koszty reko pe sat.