SES Ä°LE GÖRMEK (PDF)

SES İLE GÖRMEK
Eşref Berk Türkoğlu
(Kocaeli – Körfez Çelik Sanayi Ortaokulu Müzik Öğretmeni)

PROJE TÜRÜ
ARAŞTIRMA, ROBOT YAZILIM

PROJE ALANI
FİZİK, BİYOLOJİ, TEKNOLOJİ, MÜHENDİSLİK, BİLGİSAYAR/YAZILIM

Anahtar Kelimeler: Duyu, Ekolokasyon, Sonar, Elektronik, Programlama, Arduino

AMAÇ, ÖZET, YÖNTEM
Projenin temel amaçları; insanda ve hayvanlarda duyuların çalışma esaslarını araştırmak,
edinilen bilgiler ve incelenen örnekler doğrultusunda ekolokasyon tanımını anlamak,
elektronik ve yazılımsal araçlar(bkz. Arduino) kullanarak ekolokasyon ilkesine dayalı bir
cihaz(bkz. Sonar) üretmektir.
Yaygın tanıma göre duyu kabiliyeti beş ana başlıkta ele alınsa da(görme, işitme,
koklama, dokunma, tatma) yapılan araştırmalar bu sınıflandırmanın yetersiz
kalabileceğini ortaya koymaktadır. Yarım yüzyıldan biraz daha uzun süredir
incelenmekte olan ekolokasyon(biyosonar) tekniğiyle yunus, balina, yarasa hatta insan
gibi memelilerin işitsel faaliyetlerinin sanıldığından daha karmaşık olduğu tespit
edilmiştir. Söz konusu canlılar işitme duyularını ses ile yön tayini yapmak üzere
kullandıklarından, görme benzeri başka bir duyunun varlığından söz edilebilir. Bu tekniğe
göre; kaynağın çıkardığı sesin yankısı sağ ve sol kulaklara geri dönerken meydana gelen
gecikme süresi ve farklılıklar beyin tarafından hesaplanarak uzaklık, biçim ve büyüklük
saptanabilmektedir. Ekolokasyon becerisine sahip olan yunus, balina ve yarasa aynı
zamanda görme duyusuna da sahiptir. Aynı beceriye sahip olan insanlar incelendiğinde,
ekseriyetle görme duyusundan yoksun kişilerin bu tekniği uyguladığı sonucuyla
karşılaşılmaktadır. Görme ihtiyacından ötürü bu yeni duyunun ortaya çıkması, insan
beyninin yapabileceklerinin sınırlarını yeniden çizme gereği doğurmuştur. Projeyi
gerçekleştirecek öğrencilere izletilmesi planlanan, işitme ve görme duyularının iç içe
geçtiği bu durumu örnekleyecek videolar vasıtasıyla öğrencilerin güdülenmeleri ve yazılı
kaynak taramaya teşvik edilmeleri projenin öncelikli hedefidir.

4006 – TÜBİTAK BİLİM FUARLARINI DESTEKLEME PROGRAMI PROJE TASARISI

1

20. yüzyılın başlarında geliştirilen Sonar(SOund Navigation And Ranging) teknolojisi,
ekolokasyon ile aynı çalışma esasına dayanmaktadır. Sonar, yol/yön tayini ve su altında
cisim tespiti yapmak üzere kullanılan yaygın bir teknolojik üründür. İşbu proje sonucunda
da öğrenciler tarafından basit bir sonar mekanizması oluşturulması beklenmektedir.

Proje

dâhilinde

çalışan

öğrencilerden

bu

biyolojik(bkz.

ekolokasyon)

ve

teknolojik(bkz. Sonar) iki mekanizmayı veriler doğrultusunda karşılaştırmaları,
işleyişlerini anlamaya yönelik yaklaşımlarda bulunmaları ve kendilerine sunulacak
materyalin(bkz. Arduino) hangi amaçla işleneceğini kavramaları beklenmektedir.
Arduino; insan beyniyle yapılacak bazı işlemleri yapmaya yarayan, açık kaynak kodlu
bir mikrodenetleyici kartıdır. Elektronik beyin olarak da nitelenen bu kartın kullanımı,
temel düzeyde elektronik ve programlama bilgisi gerektirse de kullanım kolaylığı ve çok
çeşitli kod kütüphanelerine ücretsiz erişim olanağı sayesinde, çoğunluğu genç bireylerden
oluşan geniş bir kitle tarafından tercih edilmektedir. Projede yer alan öğrencilerin
Arduino modülü kullanarak gerçekleştirecekleri elektronik ve yazılımsal uygulamaların,
programlama dilini ve yapay zekâyı idrak etme yolunda atacakları ilk adımlar olması,
projenin nihai hedefidir.

4006 – TÜBİTAK BİLİM FUARLARINI DESTEKLEME PROGRAMI PROJE TASARISI

2